11.1 อุกฺโกฏนเภทาทิ
จตฺตาริ อธิกรณานิ. วิวาทาธิกรณํ, อนุวาทาธิกรณํ, อาปตฺตาธิกรณํ, กิจฺจาธิกรณํ— อิมานิ จตฺตาริ อธิกรณานิ.
อิเมสํ จตุนฺนํ อธิกรณานํ กติ อุกฺโกฏา? อิเมสํ จตุนฺนํ อธิกรณานํ ทส อุกฺโกฏา. วิวาทาธิกรณสฺส ทฺเว อุกฺโกฏา, อนุวาทาธิกรณสฺส จตฺตาโร อุกฺโกฏา, อาปตฺตาธิกรณสฺส ตโย อุกฺโกฏา, กิจฺจาธิกรณสฺส เอโก อุกฺโกโฏ— อิเมสํ จตุนฺนํ อธิกรณานํ อิเม ทส อุกฺโกฏา.
วิวาทาธิกรณํ อุกฺโกเฏนฺโต กติ สมเถ อุกฺโกเฏติ? อนุวาทาธิกรณํ อุกฺโกเฏนฺโต กติ สมเถ อุกฺโกเฏติ? อาปตฺตาธิกรณํ อุกฺโกเฏนฺโต กติ สมเถ อุกฺโกเฏติ? กิจฺจาธิกรณํ อุกฺโกเฏนฺโต กติ สมเถ อุกฺโกเฏติ?
วิวาทาธิกรณํ อุกฺโกเฏนฺโต ทฺเว สมเถ อุกฺโกเฏติ. อนุวาทาธิกรณํ อุกฺโกเฏนฺโต จตฺตาโร สมเถ อุกฺโกเฏติ. อาปตฺตาธิกรณํ อุกฺโกเฏนฺโต ตโย สมเถ อุกฺโกเฏติ. กิจฺจาธิกรณํ อุกฺโกเฏนฺโต เอกํ สมถํ อุกฺโกเฏติ.
กติ อุกฺโกฏา? กติหากาเรหิ อุกฺโกฏนํ ปสวติ? กติหงฺเคหิ สมนฺนาคโต ปุคฺคโล อธิกรณํ อุกฺโกเฏติ? กติ ปุคฺคลา อธิกรณํ อุกฺโกเฏนฺตา อาปตฺติํ อาปชฺชนฺติ?
ทฺวาทส อุกฺโกฏา. ทสหากาเรหิ อุกฺโกฏนํ ปสวติ. จตูหงฺเคหิ สมนฺนาคโต ปุคฺคโล อธิกรณํ อุกฺโกเฏติ. จตฺตาโร ปุคฺคลา อธิกรณํ อุกฺโกเฏนฺตา อาปตฺติํ อาปชฺชนฺติ?
กตเม ทฺวาทส อุกฺโกฏา? อกตํ กมฺมํ, ทุกฺกฏํ กมฺมํ, ปุน กาตพฺพํ กมฺมํ, อนิหตํ, ทุนฺนิหตํ, ปุน นิหนิตพฺพํ, อวินิจฺฉิตํ, ทุวินิจฺฉิตํ, ปุน วินิจฺฉิตพฺพํ, อวูปสนฺตํ, ทุวูปสนฺตํ, ปุน วูปสเมตพฺพนฺติ— อิเม ทฺวาทส อุกฺโกฏา.
กตเมหิ ทสหากาเรหิ อุกฺโกฏนํ ปสวติ? ตตฺถ ชาตกํ อธิกรณํ อุกฺโกเฏติ, ตตฺถ ชาตกํ วูปสนฺตํ อธิกรณํ อุกฺโกเฏติ, อนฺตรามคฺเค อธิกรณํ อุกฺโกเฏติ, อนฺตรามคฺเค วูปสนฺตํ อธิกรณํ อุกฺโกเฏติ, ตตฺถ คตํ อธิกรณํ อุกฺโกเฏติ, ตตฺถ คตํ วูปสนฺตํ อธิกรณํ อุกฺโกเฏติ, สติวินยํ อุกฺโกเฏติ, อมูฬฺหวินยํ อุกฺโกเฏติ, ตสฺสปาปิยสิกํ อุกฺโกเฏติ, ติณวตฺถารกํ อุกฺโกเฏติ— อิเมหิ ทสหากาเรหิ อุกฺโกฏนํ ปสวติ.
กตเมหิ จตูหงฺเคหิ สมนฺนาคโต ปุคฺคโล อธิกรณํ อุกฺโกเฏติ? ฉนฺทาคติํ คจฺฉนฺโต อธิกรณํ อุกฺโกเฏติ, โทสาคติํ คจฺฉนฺโต อธิกรณํ อุกฺโกเฏติ, โมหาคติํ คจฺฉนฺโต อธิกรณํ อุกฺโกเฏติ, ภยาคติํ คจฺฉนฺโต อธิกรณํ อุกฺโกเฏติ— อิเมหิ จตูหงฺเคหิ สมนฺนาคโต ปุคฺคโล อธิกรณํ อุกฺโกเฏติ.
กตเม จตฺตาโร ปุคฺคลา อธิกรณํ อุกฺโกเฏนฺตา อาปตฺติํ อาปชฺชนฺติ? ตทหุปสมฺปนฺโน อุกฺโกเฏติ อุกฺโกฏนกํ ปาจิตฺติยํ, อาคนฺตุโก อุกฺโกเฏติ อุกฺโกฏนกํ ปาจิตฺติยํ, การโก อุกฺโกเฏติ อุกฺโกฏนกํ ปาจิตฺติยํ, ฉนฺททายโก อุกฺโกเฏติ อุกฺโกฏนกํ ปาจิตฺติยํ— อิเม จตฺตาโร ปุคฺคลา อธิกรณํ อุกฺโกเฏนฺตา อาปตฺติํ อาปชฺชนฺติ.