11.10 สตฺตสมถนานตฺถาทิ
สมฺมุขาวินโยติ วา สติวินโยติ วา— อิเม ธมฺมา นานตฺถา นานาพฺยญฺชนา, อุทาหุ เอกตฺถา พฺยญฺชนเมว นานํ? สมฺมุขาวินโยติ วา อมูฬฺหวินโยติ วา …เป… สมฺมุขาวินโยติ วา ปฏิญฺญาตกรณนฺติ วา… สมฺมุขาวินโยติ วา เยภุยฺยสิกาติ วา… สมฺมุขาวินโยติ วา ตสฺสปาปิยสิกาติ วา… สมฺมุขาวินโยติ วา ติณวตฺถารโกติ วา— อิเม ธมฺมา นานตฺถา นานาพฺยญฺชนา, อุทาหุ เอกตฺถา พฺยญฺชนเมว นานํ? สมฺมุขาวินโยติ วา สติวินโยติ วา— อิเม ธมฺมา นานตฺถา เจว นานาพฺยญฺชนา จ. สมฺมุขาวินโยติ วา อมูฬฺหวินโยติ วา …เป… สมฺมุขาวินโยติ วา ปฏิญฺญาตกรณนฺติ วา… สมฺมุขาวินโยติ วา เยภุยฺยสิกาติ วา… สมฺมุขาวินโยติ วา ตสฺสปาปิยสิกาติ วา… สมฺมุขาวินโยติ วา ติณวตฺถารโกติ วา— อิเม ธมฺมา นานตฺถา เจว นานาพฺยญฺชนา จ.
วิวาโท วิวาทาธิกรณํ, วิวาโท โน อธิกรณํ, อธิกรณํ โน วิวาโท, อธิกรณญฺเจว วิวาโท จ? สิยา วิวาโท วิวาทาธิกรณํ, สิยา วิวาโท โน อธิกรณํ, สิยา อธิกรณํ โน วิวาโท, สิยา อธิกรณญฺเจว วิวาโท จ.
ตตฺถ กตโม วิวาโท วิวาทาธิกรณํ? อิธ ภิกฺขู วิวทนฺติ ธมฺโมติ วา อธมฺโมติ วา …เป… ทุฏฺฐุลฺลา อาปตฺตีติ วา อทุฏฺฐุลฺลา อาปตฺตีติ วา. ยํ ตตฺถ ภณฺฑนํ, กลโห, วิคฺคโห, วิวาโท, นานาวาโท, อญฺญถาวาโท, วิปจฺจตาย โวหาโร, เมธกํ— อยํ วิวาโท วิวาทาธิกรณํ.
ตตฺถ กตโม วิวาโท โน อธิกรณํ? มาตาปิ ปุตฺเตน วิวทติ, ปุตฺโตปิ มาตรา วิวทติ, ปิตาปิ ปุตฺเตน วิวทติ, ปุตฺโตปิ ปิตรา วิวทติ, ภาตาปิ ภาตรา วิวทติ, ภาตาปิ ภคินิยา วิวทติ, ภคินีปิ ภาตรา วิวทติ, สหาโยปิ สหาเยน วิวทติ— อยํ วิวาโท โน อธิกรณํ.
ตตฺถ กตมํ อธิกรณํ โน วิวาโท? อนุวาทาธิกรณํ, อาปตฺตาธิกรณํ, กิจฺจาธิกรณํ— อิทํ อธิกรณํ โน วิวาโท.
ตตฺถ กตมํ อธิกรณญฺเจว วิวาโท จ? วิวาทาธิกรณํ อธิกรณญฺเจว วิวาโท จ.
อนุวาโท อนุวาทาธิกรณํ, อนุวาโท โน อธิกรณํ, อธิกรณํ โน อนุวาโท, อธิกรณญฺเจว อนุวาโท จ? สิยา อนุวาโท อนุวาทาธิกรณํ, สิยา อนุวาโท โน อธิกรณํ, สิยา อธิกรณํ โน อนุวาโท, สิยา อธิกรณญฺเจว อนุวาโท จ.
ตตฺถ กตโม อนุวาโท อนุวาทาธิกรณํ? อิธ ภิกฺขู ภิกฺขุํ อนุวทนฺติ สีลวิปตฺติยา วา อาจารวิปตฺติยา วา ทิฏฺฐิวิปตฺติยา วา อาชีววิปตฺติยา วา. โย ตตฺถ อนุวาโท, อนุวทนา อนุลฺลปนา อนุภณนา อนุสมฺปวงฺกตา อพฺภุสฺสหนตา อนุพลปฺปทานํ— อยํ อนุวาโท อนุวาทาธิกรณํ.
ตตฺถ กตโม อนุวาโท โน อธิกรณํ? มาตาปิ ปุตฺตํ อนุวทติ, ปุตฺโตปิ มาตรํ อนุวทติ, ปิตาปิ ปุตฺตํ อนุวทติ, ปุตฺโตปิ ปิตรํ อนุวทติ, ภาตาปิ ภาตรํ อนุวทติ, ภาตาปิ ภคินิํ อนุวทติ, ภคินีปิ ภาตรํ อนุวทติ, สหาโยปิ สหายํ อนุวทติ— อยํ อนุวาโท โน อธิกรณํ.
ตตฺถ กตมํ อธิกรณํ โน อนุวาโท? อาปตฺตาธิกรณํ กิจฺจาธิกรณํ วิวาทาธิกรณํ— อิทํ อธิกรณํ โน อนุวาโท.
ตตฺถ กตมํ อธิกรณญฺเจว อนุวาโท จ? อนุวาทาธิกรณํ อธิกรณญฺเจว อนุวาโท จ.
อาปตฺติ อาปตฺตาธิกรณํ, อาปตฺติ โน อธิกรณํ, อธิกรณํ โน อาปตฺติ, อธิกรณญฺเจว อาปตฺติ จ? สิยา อาปตฺติ อาปตฺตาธิกรณํ, สิยา อาปตฺติ โน อธิกรณํ, สิยา อธิกรณํ โน อาปตฺติ, สิยา อธิกรณญฺเจว อาปตฺติ จ.
ตตฺถ กตมา อาปตฺติ อาปตฺตาธิกรณํ? ปญฺจปิ อาปตฺติกฺขนฺธา อาปตฺตาธิกรณํ. สตฺตปิ อาปตฺติกฺขนฺธา อาปตฺตาธิกรณํ. อยํ อาปตฺติ อาปตฺตาธิกรณํ.
ตตฺถ กตมา อาปตฺติ โน อธิกรณํ? โสตาปตฺติ สมาปตฺติ— อยํ อาปตฺติ โน อธิกรณํ.
ตตฺถ กตมํ อธิกรณํ โน อาปตฺติ? กิจฺจาธิกรณํ วิวาทาธิกรณํ อนุวาทาธิกรณํ— อิทํ อธิกรณํ โน อาปตฺติ.
ตตฺถ กตมํ อธิกรณญฺเจว อาปตฺติ จ? อาปตฺตาธิกรณํ อธิกรณญฺเจว อาปตฺติ จ.
กิจฺจํ กิจฺจาธิกรณํ, กิจฺจํ โน อธิกรณํ, อธิกรณํ โน กิจฺจํ, อธิกรณญฺเจว กิจฺจญฺจ? สิยา กิจฺจํ กิจฺจาธิกรณํ, สิยา กิจฺจํ โน อธิกรณํ, สิยา อธิกรณํ โน กิจฺจํ, สิยา อธิกรณญฺเจว กิจฺจญฺจ.
ตตฺถ กตมํ กิจฺจํ กิจฺจาธิกรณํ? ยา สํฆสฺส กิจฺจยตา กรณียตา อปโลกนกมฺมํ ญตฺติกมฺมํ ญตฺติทุติยกมฺมํ ญตฺติจตุตฺถกมฺมํ— อิทํ กิจฺจํ กิจฺจาธิกรณํ.
ตตฺถ กตมํ กิจฺจํ โน อธิกรณํ? อาจริยกิจฺจํ อุปชฺฌายกิจฺจํ สมานุปชฺฌายกิจฺจํ สมานาจริยกิจฺจํ— อิทํ กิจฺจํ โน อธิกรณํ.
ตตฺถ กตมํ อธิกรณํ โน กิจฺจํ? วิวาทาธิกรณํ อนุวาทาธิกรณํ อาปตฺตาธิกรณํ— อิทํ อธิกรณํ โน กิจฺจํ.
ตตฺถ กตมํ อธิกรณญฺเจว กิจฺจญฺจ? กิจฺจาธิกรณํ อธิกรณญฺเจว กิจฺจํ จาติ.
อธิกรณเภทํ นิฏฺฐิตํ.
ตสฺสุทฺทานํ
อธิกรณํ อุกฺโกฏา,
อาการา ปุคฺคเลน จ;
นิทานเหตุปจฺจยา,
มูลํ สมุฏฺฐาเนน จ.
อาปตฺติ โหติ ยตฺถ จ,
สํสฏฺฐา นิทาเนน จ;
เหตุปจฺจยมูลานิ,
สมุฏฺฐาเนน พฺยญฺชนา;
วิวาโท อธิกรณนฺติ,
เภทาธิกรเณ อิทนฺติ.