16.6 ปลิโพธปญฺหาพฺยากรณ
ปกฺกมนนฺติโก กถินุทฺธาโร,
วุตฺโต อาทิจฺจพนฺธุนา;
เอตญฺจ ตาหํ ปุจฺฉามิ,
กตโม ปลิโพโธ ปฐมํ ฉิชฺชติ.
ปกฺกมนนฺติโก กถินุทฺธาโร,
วุตฺโต อาทิจฺจพนฺธุนา;
เอตญฺจ ตาหํ วิสฺสชฺชิสฺสํ,
จีวรปลิโพโธ ปฐมํ ฉิชฺชติ;
ตสฺส สห พหิสีมคมนา,
อาวาสปลิโพโธ ฉิชฺชติ. (1)
นิฏฺฐานนฺติโก กถินุทฺธาโร,
วุตฺโต อาทิจฺจพนฺธุนา;
เอตญฺจ ตาหํ ปุจฺฉามิ,
กตโม ปลิโพโธ ปฐมํ ฉิชฺชติ.
นิฏฺฐานนฺติโก กถินุทฺธาโร,
วุตฺโต อาทิจฺจพนฺธุนา;
เอตญฺจ ตาหํ วิสฺสชฺชิสฺสํ,
อาวาสปลิโพโธ ปฐมํ ฉิชฺชติ;
จีวเร นิฏฺฐิเต จีวรปลิโพโธ ฉิชฺชติ. (2)
สนฺนิฏฺฐานนฺติโก กถินุทฺธาโร,
วุตฺโต อาทิจฺจพนฺธุนา;
เอตญฺจ ตาหํ ปุจฺฉามิ,
กตโม ปลิโพโธ ปฐมํ ฉิชฺชติ.
สนฺนิฏฺฐานนฺติโก กถินุทฺธาโร,
วุตฺโต อาทิจฺจพนฺธุนา;
เอตญฺจ ตาหํ วิสฺสชฺชิสฺสํ,
ทฺเว ปลิโพธา อปุพฺพํ อจริมํ ฉิชฺชนฺติ. (3)
นาสนนฺติโก กถินุทฺธาโร,
วุตฺโต อาทิจฺจพนฺธุนา;
เอตญฺจ ตาหํ ปุจฺฉามิ,
กตโม ปลิโพโธ ปฐมํ ฉิชฺชติ.
นาสนนฺติโก กถินุทฺธาโร,
วุตฺโต อาทิจฺจพนฺธุนา;
เอตญฺจ ตาหํ วิสฺสชฺชิสฺสํ,
อาวาสปลิโพโธ ปฐมํ ฉิชฺชติ;
จีวเร นฏฺเฐ จีวรปลิโพโธ ฉิชฺชติ. (4)
สวนนฺติโก กถินุทฺธาโร,
วุตฺโต อาทิจฺจพนฺธุนา;
เอตญฺจ ตาหํ ปุจฺฉามิ,
กตโม ปลิโพโธ ปฐมํ ฉิชฺชติ.
สวนนฺติโก กถินุทฺธาโร,
วุตฺโต อาทิจฺจพนฺธุนา;
เอตญฺจ ตาหํ วิสฺสชฺชิสฺสํ,
จีวรปลิโพโธ ปฐมํ ฉิชฺชติ;
ตสฺส สห สวเนน,
อาวาสปลิโพโธ ฉิชฺชติ. (5)
อาสาวจฺเฉทิโก กถินุทฺธาโร,
วุตฺโต อาทิจฺจพนฺธุนา;
เอตญฺจ ตาหํ ปุจฺฉามิ,
กตโม ปลิโพโธ ปฐมํ ฉิชฺชติ.
อาสาวจฺเฉทิโก กถินุทฺธาโร,
วุตฺโต อาทิจฺจพนฺธุนา;
เอตญฺจ ตาหํ วิสฺสชฺชิสฺสํ,
อาวาสปลิโพโธ ปฐมํ ฉิชฺชติ;
จีวราสาย อุปจฺฉินฺนาย จีวรปลิโพโธ ฉิชฺชติ. (6)
สีมาติกฺกมนนฺติโก กถินุทฺธาโร,
วุตฺโต อาทิจฺจพนฺธุนา;
เอตญฺจ ตาหํ ปุจฺฉามิ,
กตโม ปลิโพโธ ปฐมํ ฉิชฺชติ.
สีมาติกฺกมนนฺติโก กถินุทฺธาโร,
วุตฺโต อาทิจฺจพนฺธุนา;
เอตญฺจ ตาหํ วิสฺสชฺชิสฺสํ,
จีวรปลิโพโธ ปฐมํ ฉิชฺชติ;
ตสฺส พหิสีเม อาวาสปลิโพโธ ฉิชฺชติ. (7)
สหุพฺภาโร กถินุทฺธาโร,
วุตฺโต อาทิจฺจพนฺธุนา;
เอตญฺจ ตาหํ ปุจฺฉามิ,
กตโม ปลิโพโธ ปฐมํ ฉิชฺชติ.
สหุพฺภาโร กถินุทฺธาโร,
วุตฺโต อาทิจฺจพนฺธุนา;
เอตญฺจ ตาหํ วิสฺสชฺชิสฺสํ,
ทฺเว ปลิโพธา อปุพฺพํ อจริมํ ฉิชฺชนฺตีติ. (8)
กติ กถินุทฺธารา สํฆาธีนา? กติ กถินุทฺธารา ปุคฺคลาธีนา? กติ กถินุทฺธารา เนว สํฆาธีนา น ปุคฺคลาธีนา? เอโก กถินุทฺธาโร สํฆาธีโน— อนฺตรุพฺภาโร. จตฺตาโร กถินุทฺธารา ปุคฺคลาธีนา— ปกฺกมนนฺติโก, นิฏฺฐานนฺติโก, สนฺนิฏฺฐานนฺติโก, สีมาติกฺกมนนฺติโก. จตฺตาโร กถินุทฺธารา เนว สํฆาธีนา น ปุคฺคลาธีนา— นาสนนฺติโก, สวนนฺติโก, อาสาวจฺเฉทิโก, สหุพฺภาโร. กติ กถินุทฺธารา อนฺโตสีมาย อุทฺธริยฺยนฺติ? กติ กถินุทฺธารา พหิสีมาย อุทฺธริยฺยนฺติ? กติ กถินุทฺธารา สิยา อนฺโตสีมาย อุทฺธริยฺยนฺติ สิยา พหิสีมาย อุทฺธริยฺยนฺติ? ทฺเว กถินุทฺธารา อนฺโตสีมาย อุทฺธริยฺยนฺติ— อนฺตรุพฺภาโร, สหุพฺภาโร. ตโย กถินุทฺธารา พหิสีมาย อุทฺธริยฺยนฺติ— ปกฺกมนนฺติโก, สวนนฺติโก, สีมาติกฺกมนนฺติโก. จตฺตาโร กถินุทฺธารา สิยา อนฺโตสีมาย อุทฺธริยฺยนฺติ สิยา พหิสีมาย อุทฺธริยฺยนฺติ— นิฏฺฐานนฺติโก, สนฺนิฏฺฐานนฺติโก, นาสนนฺติโก, อาสาวจฺเฉทิโก.
กติ กถินุทฺธารา เอกุปฺปาทา เอกนิโรธา? กติ กถินุทฺธารา เอกุปฺปาทา นานานิโรธา? ทฺเว กถินุทฺธารา เอกุปฺปาทา เอกนิโรธา— อนฺตรุพฺภาโร, สหุพฺภาโร. อวเสสา กถินุทฺธารา เอกุปฺปาทา นานานิโรธาติ.
กถินเภโท นิฏฺฐิโต.
ตสฺสุทฺทานํ
กสฺส กินฺติ ปนฺนรส,
ธมฺมา นิทานเหตุ จ;
ปจฺจยสงฺคหมูลา,
อาทิ จ อตฺถารปุคฺคลา.
ติณฺณํ ตโย ชานิตพฺพํ,
อตฺถารํ อุทฺเทเสน จ;
ปลิโพธาธินา สีมาย,
อุปฺปาทนิโรเธน จาติ._