17.4 ทิฏฺฐาวิกมฺมวคฺค
“กติ นุ โข, ภนฺเต, อธมฺมิกา ทิฏฺฐาวิกมฺมา”ติ?
“ปญฺจิเม, อุปาลิ, อธมฺมิกา ทิฏฺฐาวิกมฺมา. กตเม ปญฺจ? อนาปตฺติยา ทิฏฺฐิํ อาวิ กโรติ, อเทสนาคามินิยา อาปตฺติยา ทิฏฺฐิํ อาวิ กโรติ, เทสิตาย อาปตฺติยา ทิฏฺฐิํ อาวิ กโรติ, จตูหิ ปญฺจหิ ทิฏฺฐิํ อาวิ กโรติ, มโน มานเสน ทิฏฺฐิํ อาวิ กโรติ— อิเม โข, อุปาลิ, ปญฺจ อธมฺมิกา ทิฏฺฐาวิกมฺมา.
ปญฺจิเม, อุปาลิ, ธมฺมิกา ทิฏฺฐาวิกมฺมา. กตเม ปญฺจ? อาปตฺติยา ทิฏฺฐิํ อาวิ กโรติ, เทสนาคามินิยา อาปตฺติยา ทิฏฺฐิํ อาวิ กโรติ, อเทสิตาย อาปตฺติยา ทิฏฺฐิํ อาวิ กโรติ, น จตูหิ ปญฺจหิ ทิฏฺฐิํ อาวิ กโรติ, น มโน มานเสน ทิฏฺฐิํ อาวิ กโรติ— อิเม โข, อุปาลิ, ปญฺจ ธมฺมิกา ทิฏฺฐาวิกมฺมา.
อปเรปิ, อุปาลิ, ปญฺจ อธมฺมิกา ทิฏฺฐาวิกมฺมา. กตเม ปญฺจ? นานาสํวาสกสฺส สนฺติเก ทิฏฺฐิํ อาวิ กโรติ, นานาสีมาย ฐิตสฺส สนฺติเก ทิฏฺฐิํ อาวิ กโรติ, อปกตตฺตสฺส สนฺติเก ทิฏฺฐิํ อาวิ กโรติ, จตูหิ ปญฺจหิ ทิฏฺฐิํ อาวิ กโรติ, มโน มานเสน ทิฏฺฐิํ อาวิ กโรติ— อิเม โข, อุปาลิ, ปญฺจ อธมฺมิกา ทิฏฺฐาวิกมฺมา.
ปญฺจิเม, อุปาลิ, ธมฺมิกา ทิฏฺฐาวิกมฺมา. กตเม ปญฺจ? สมานสํวาสกสฺส สนฺติเก ทิฏฺฐิํ อาวิ กโรติ, สมานสีมาย ฐิตสฺส สนฺติเก ทิฏฺฐิํ อาวิ กโรติ, ปกตตฺตสฺส สนฺติเก ทิฏฺฐิํ อาวิ กโรติ, น จตูหิ ปญฺจหิ ทิฏฺฐิํ อาวิ กโรติ, น มโน มานเสน ทิฏฺฐิํ อาวิ กโรติ— อิเม โข, อุปาลิ, ปญฺจ ธมฺมิกา ทิฏฺฐาวิกมฺมา”ติ.
“กติ นุ โข, ภนฺเต, อธมฺมิกา ปฏิคฺคหา”ติ?
“ปญฺจิเม, อุปาลิ, อธมฺมิกา ปฏิคฺคหา. กตเม ปญฺจ? กาเยน ทิยฺยมานํ กาเยน อปฺปฏิคฺคหิตํ, กาเยน ทิยฺยมานํ กายปฺปฏิพทฺเธน อปฺปฏิคฺคหิตํ, กายปฺปฏิพทฺเธน ทิยฺยมานํ กาเยน อปฺปฏิคฺคหิตํ, กายปฺปฏิพทฺเธน ทิยฺยมานํ กายปฺปฏิพทฺเธน อปฺปฏิคฺคหิตํ, นิสฺสคฺคิเยน ทิยฺยมานํ กาเยน วา กายปฺปฏิพทฺเธน วา อปฺปฏิคฺคหิตํ— อิเม โข, อุปาลิ, ปญฺจ อธมฺมิกา ปฏิคฺคหา.
ปญฺจิเม, อุปาลิ, ธมฺมิกา ปฏิคฺคหา. กตเม ปญฺจ? กาเยน ทิยฺยมานํ กาเยน ปฏิคฺคหิตํ, กาเยน ทิยฺยมานํ กายปฺปฏิพทฺเธน ปฏิคฺคหิตํ, กายปฺปฏิพทฺเธน ทิยฺยมานํ กาเยน ปฏิคฺคหิตํ, กายปฺปฏิพทฺเธน ทิยฺยมานํ กายปฺปฏิพทฺเธน ปฏิคฺคหิตํ, นิสฺสคฺคิเยน ทิยฺยมานํ กาเยน วา กายปฺปฏิพทฺเธน วา ปฏิคฺคหิตํ— อิเม โข, อุปาลิ, ปญฺจ ธมฺมิกา ปฏิคฺคหา”ติ.
“กติ นุ โข, ภนฺเต, อนติริตฺตา”ติ?
“ปญฺจิเม, อุปาลิ, อนติริตฺตา. กตเม ปญฺจ? อกปฺปิยกตํ โหติ, อปฺปฏิคฺคหิตกตํ โหติ อนุจฺจาริตกตํ โหติ, อหตฺถปาเส กตํ โหติ, อลเมตํ สพฺพนฺติ อวุตฺตํ โหติ— อิเม โข, อุปาลิ, ปญฺจ อนติริตฺตา.
ปญฺจิเม, อุปาลิ, อติริตฺตา. กตเม ปญฺจ? กปฺปิยกตํ โหติ, ปฏิคฺคหิตกตํ โหติ, อุจฺจาริตกตํ โหติ, หตฺถปาเส กตํ โหติ, อลเมตํ สพฺพนฺติ วุตฺตํ โหติ— อิเม โข, อุปาลิ, ปญฺจ อติริตฺตา”ติ.
“กติหิ นุ โข, ภนฺเต, อากาเรหิ ปวารณา ปญฺญายตี”ติ?
“ปญฺจหุปาลิ, อากาเรหิ ปวารณา ปญฺญายติ. กตเมหิ ปญฺจหิ? อสนํ ปญฺญายติ, โภชนํ ปญฺญายติ, หตฺถปาเส ฐิโต อภิหรติ, ปฏิกฺเขโป ปญฺญายติ— อิเมหิ โข, อุปาลิ, ปญฺจหากาเรหิ ปวารณา ปญฺญายตี”ติ.
“กติ นุ โข, ภนฺเต, อธมฺมิกา ปฏิญฺญาตกรณา”ติ?
“ปญฺจิเม, อุปาลิ, อธมฺมิกา ปฏิญฺญาตกรณา. กตเม ปญฺจ? ภิกฺขุ ปาราชิกํ อชฺฌาปนฺโน โหติ, ปาราชิเกน โจทิยมาโน สํฆาทิเสสํ อชฺฌาปนฺโน ปฏิชานาติ, ตํ สํโฆ สํฆาทิเสเสน กาเรติ, อธมฺมิกํ ปฏิญฺญาตกรณํ. ภิกฺขุ ปาราชิกํ อชฺฌาปนฺโน โหติ, ปาราชิเกน โจทิยมาโน ปาจิตฺติยํ …เป… ปาฏิเทสนียํ… ทุกฺกฏํ อชฺฌาปนฺโน ปฏิชานาติ, ตํ สํโฆ ทุกฺกเฏน กาเรติ, อธมฺมิกํ ปฏิญฺญาตกรณํ. ภิกฺขุ สํฆาทิเสสํ …เป… ปาจิตฺติยํ… ปาฏิเทสนียํ… ทุกฺกฏํ อชฺฌาปนฺโน โหติ. ทุกฺกเฏน โจทิยมาโน ปาราชิกํ อชฺฌาปนฺโน ปฏิชานาติ, ตํ สํโฆ ปาราชิเกน กาเรติ, อธมฺมิกํ ปฏิญฺญาตกรณํ. ภิกฺขุ ทุกฺกฏํ อชฺฌาปนฺโน โหติ, ทุกฺกเฏน โจทิยมาโน สํฆาทิเสสํ …เป… ปาจิตฺติยํ… ปาฏิเทสนียํ อชฺฌาปนฺโน ปฏิชานาติ, ตํ สํโฆ ปาฏิเทสนีเยน กาเรติ— อธมฺมิกํ ปฏิญฺญาตกรณํ. อิเม โข, อุปาลิ, ปญฺจ อธมฺมิกา ปฏิญฺญาตกรณา.
ปญฺจิเม, อุปาลิ, ธมฺมิกา ปฏิญฺญาตกรณา. กตเม ปญฺจ? ภิกฺขุ ปาราชิกํ อชฺฌาปนฺโน โหติ, ปาราชิเกน โจทิยมาโน ปาราชิกํ อชฺฌาปนฺโน ปฏิชานาติ, ตํ สํโฆ ปาราชิเกน กาเรติ, ธมฺมิกํ ปฏิญฺญาตกรณํ. ภิกฺขุ สํฆาทิเสสํ …เป… ปาจิตฺติยํ… ปาฏิเทสนียํ… ทุกฺกฏํ อชฺฌาปนฺโน โหติ, ทุกฺกเฏน โจทิยมาโน ทุกฺกฏํ อชฺฌาปนฺโน ปฏิชานาติ, ตํ สํโฆ ทุกฺกเฏน กาเรติ, ธมฺมิกํ ปฏิญฺญาตกรณํ. อิเม โข, อุปาลิ, ปญฺจ ธมฺมิกา ปฏิญฺญาตกรณา”ติ.
“กติหิ นุ โข, ภนฺเต, องฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน โอกาสกมฺมํ การาเปนฺตสฺส นาลํ โอกาสกมฺมํ กาตุนฺ”ติ?
“ปญฺจหุปาลิ, องฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน โอกาสกมฺมํ การาเปนฺตสฺส นาลํ โอกาสกมฺมํ กาตุํ. กตเมหิ ปญฺจหิ? อลชฺชี จ โหติ, พาโล จ, อปกตตฺโต จ, จาวนาธิปฺปาโย วตฺตา โหติ, โน วุฏฺฐานาธิปฺปาโย— อิเมหิ โข, อุปาลิ, ปญฺจหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน โอกาสกมฺมํ การาเปนฺตสฺส นาลํ โอกาสกมฺมํ กาตุํ.
ปญฺจหุปาลิ, องฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน โอกาสกมฺมํ การาเปนฺตสฺส อลํ โอกาสกมฺมํ กาตุํ. กตเมหิ ปญฺจหิ? ลชฺชี จ โหติ, ปณฺฑิโต จ, ปกตตฺโต จ, วุฏฺฐานาธิปฺปาโย วตฺตา โหติ, โน จาวนาธิปฺปาโย— อิเมหิ โข, อุปาลิ, ปญฺจหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน โอกาสกมฺมํ การาเปนฺตสฺส อลํ โอกาสกมฺมํ กาตุนฺ”ติ.
“กติหิ นุ โข, ภนฺเต, องฺเคหิ สมนฺนาคเตน ภิกฺขุนา สทฺธิํ วินโย น สากจฺฉิตพฺโพ”ติ?
“ปญฺจหุปาลิ, องฺเคหิ สมนฺนาคเตน ภิกฺขุนา สทฺธิํ วินโย น สากจฺฉิตพฺโพ. กตเมหิ ปญฺจหิ? วตฺถุํ น ชานาติ, นิทานํ น ชานาติ, ปญฺญตฺติํ น ชานาติ, ปทปจฺจาภฏฺฐํ น ชานาติ, อนุสนฺธิวจนปถํ น ชานาติ— อิเมหิ โข, อุปาลิ, ปญฺจหงฺเคหิ สมนฺนาคเตน ภิกฺขุนา สทฺธิํ วินโย น สากจฺฉิตพฺโพ.
ปญฺจหุปาลิ, องฺเคหิ สมนฺนาคเตน ภิกฺขุนา สทฺธิํ วินโย สากจฺฉิตพฺโพ. กตเมหิ ปญฺจหิ? วตฺถุํ ชานาติ, นิทานํ ชานาติ, ปญฺญตฺติํ ชานาติ, ปทปจฺจาภฏฺฐํ ชานาติ, อนุสนฺธิวจนปถํ ชานาติ— อิเมหิ โข, อุปาลิ, ปญฺจหงฺเคหิ สมนฺนาคเตน ภิกฺขุนา สทฺธิํ วินโย สากจฺฉิตพฺโพ”ติ.
“กติ นุ โข, ภนฺเต, ปญฺหาปุจฺฉา”ติ?
“ปญฺจิมา, อุปาลิ, ปญฺหาปุจฺฉา. กตมา ปญฺจ? มนฺทตฺตา โมมูหตฺตา ปญฺหํ ปุจฺฉติ, ปาปิจฺโฉ อิจฺฉาปกโต ปญฺหํ ปุจฺฉติ, ปริภวา ปญฺหํ ปุจฺฉติ, อญฺญาตุกาโม ปญฺหํ ปุจฺฉติ, สเจ เม ปญฺหํ ปุฏฺโฐ สมฺมเทว พฺยากริสฺสติ อิจฺเจตํ กุสลํ โน เจ ปญฺหํ ปุฏฺโฐ สมฺมเทว พฺยากริสฺสติ อหมสฺส สมฺมเทว พฺยากริสฺสามีติ ปญฺหํ ปุจฺฉติ— อิมา โข, อุปาลิ, ปญฺจ ปญฺหาปุจฺฉา”ติ.
“กติ นุ โข, ภนฺเต, อญฺญพฺยากรณา”ติ?
“ปญฺจิเม, อุปาลิ, อญฺญพฺยากรณา. กตเม ปญฺจ? มนฺทตฺตา โมมูหตฺตา อญฺญํ พฺยากโรติ, ปาปิจฺโฉ อิจฺฉาปกโต อญฺญํ พฺยากโรติ, อุมฺมาทา จิตฺตกฺเขปา อญฺญํ พฺยากโรติ, อธิมาเนน อญฺญํ พฺยากโรติ, ภูตํ อญฺญํ พฺยากโรติ— อิเม โข, อุปาลิ, ปญฺจ อญฺญพฺยากรณา”ติ.
“กติ นุ โข, ภนฺเต, วิสุทฺธิโย”ติ?
“ปญฺจิมา, อุปาลิ, วิสุทฺธิโย. กตมา ปญฺจ? นิทานํ อุทฺทิสิตฺวา อวเสสํ สุเตน สาเวตพฺพํ อยํ ปฐมา วิสุทฺธิ, นิทานํ อุทฺทิสิตฺวา จตฺตาริ ปาราชิกานิ อุทฺทิสิตฺวา อวเสสํ สุเตน สาเวตพฺพํ อยํ ทุติยา วิสุทฺธิ, นิทานํ อุทฺทิสิตฺวา จตฺตาริ ปาราชิกานิ อุทฺทิสิตฺวา เตรส สํฆาทิเสเส อุทฺทิสิตฺวา อวเสสํ สุเตน สาเวตพฺพํ อยํ ตติยา วิสุทฺธิ, นิทานํ อุทฺทิสิตฺวา จตฺตาริ ปาราชิกานิ อุทฺทิสิตฺวา เตรส สํฆาทิเสเส อุทฺทิสิตฺวา ทฺเว อนิยเต อุทฺทิสิตฺวา อวเสสํ สุเตน สาเวตพฺพํ อยํ จตุตฺถา วิสุทฺธิ, วิตฺถาเรเนว ปญฺจมี— อิมา โข, อุปาลิ, ปญฺจ วิสุทฺธิโย”ติ.
“กติ นุ โข, ภนฺเต, โภชนา”ติ?
“ปญฺจิเม, อุปาลิ, โภชนา. กตเม ปญฺจ? โอทโน, กุมฺมาโส, สตฺตุ, มจฺโฉ, มํสํ— อิเม โข, อุปาลิ, ปญฺจ โภชนา”ติ.
ทิฏฺฐาวิกมฺมวคฺโค นิฏฺฐิโต จตุตฺโถ.
ตสฺสุทฺทานํ
ทิฏฺฐาวิกมฺมา อปเร,
ปฏิคฺคหานติริตฺตา;
ปวารณา ปฏิญฺญาตํ,
โอกาสํ สากจฺเฉน จ;
ปญฺหํ อญฺญพฺยากรณา,
วิสุทฺธิ จาปิ โภชนาติ.