4.4 วิปตฺติปจฺจยวาร
สีลวิปตฺติปจฺจยา กติ อาปตฺติโย อาปชฺชติ? สีลวิปตฺติปจฺจยา จตโสฺส อาปตฺติโย อาปชฺชติ— ภิกฺขุนี ชานํ ปาราชิกํ ธมฺมํ ปฏิจฺฉาเทติ, อาปตฺติ ปาราชิกสฺส; เวมติกา ปฏิจฺฉาเทติ, อาปตฺติ ถุลฺลจฺจยสฺส; ภิกฺขุ สํฆาทิเสสํ ปฏิจฺฉาเทติ, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส; อตฺตโน ทุฏฺฐุลฺลํ อาปตฺติํ ปฏิจฺฉาเทติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส— สีลวิปตฺติปจฺจยา อิมา จตโสฺส อาปตฺติโย อาปชฺชติ.
ตา อาปตฺติโย จตุนฺนํ วิปตฺตีนํ กติ วิปตฺติโย ภชนฺติ …เป… สตฺตนฺนํ สมถานํ กติหิ สมเถหิ สมฺมนฺติ? ตา อาปตฺติโย จตุนฺนํ วิปตฺตีนํ ทฺเว วิปตฺติโย ภชนฺติ— สิยา สีลวิปตฺติํ, สิยา อาจารวิปตฺติํ. สตฺตนฺนํ อาปตฺติกฺขนฺธานํ จตูหิ อาปตฺติกฺขนฺเธหิ สงฺคหิตา— สิยา ปาราชิกาปตฺติกฺขนฺเธน, สิยา ถุลฺลจฺจยาปตฺติกฺขนฺเธน, สิยา ปาจิตฺติยาปตฺติกฺขนฺเธน, สิยา ทุกฺกฏาปตฺติกฺขนฺเธน. ฉนฺนํ อาปตฺติสมุฏฺฐานานํ เอเกน สมุฏฺฐาเนน สมุฏฺฐนฺติ— กายโต จ วาจโต จ จิตฺตโต จ สมุฏฺฐนฺติ. จตุนฺนํ อธิกรณานํ, อาปตฺตาธิกรณํ. สตฺตนฺนํ สมถานํ ตีหิ สมเถหิ สมฺมนฺติ— สิยา สมฺมุขาวินเยน จ ปฏิญฺญาตกรเณน จ, สิยา สมฺมุขาวินเยน จ ติณวตฺถารเกน จ. (1)
อาจารวิปตฺติปจฺจยา กติ อาปตฺติโย อาปชฺชติ? อาจารวิปตฺติปจฺจยา เอกํ อาปตฺติํ อาปชฺชติ. อาจารวิปตฺติํ ปฏิจฺฉาเทติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส— อาจารวิปตฺติปจฺจยา อิมํ เอกํ อาปตฺติํ อาปชฺชติ.
สา อาปตฺติ จตุนฺนํ วิปตฺตีนํ กติ วิปตฺติโย ภชติ …เป… สตฺตนฺนํ สมถานํ กติหิ สมเถหิ สมฺมติ? สา อาปตฺติ จตุนฺนํ วิปตฺตีนํ เอกํ วิปตฺติํ ภชติ— อาจารวิปตฺติํ. สตฺตนฺนํ อาปตฺติกฺขนฺธานํ เอเกน อาปตฺติกฺขนฺเธน สงฺคหิตา— ทุกฺกฏาปตฺติกฺขนฺเธน. ฉนฺนํ อาปตฺติสมุฏฺฐานานํ เอเกน สมุฏฺฐาเนน สมุฏฺฐาติ— กายโต จ วาจโต จ จิตฺตโต จ สมุฏฺฐาติ. จตุนฺนํ อธิกรณานํ อาปตฺตาธิกรณํ. สตฺตนฺนํ สมถานํ ตีหิ สมเถหิ สมฺมติ— สิยา สมฺมุขาวินเยน จ ปฏิญฺญาตกรเณน จ, สิยา สมฺมุขาวินเยน จ ติณวตฺถารเกน จ. (2)
ทิฏฺฐิวิปตฺติปจฺจยา กติ อาปตฺติโย อาปชฺชติ? ทิฏฺฐิวิปตฺติปจฺจยา ทฺเว อาปตฺติโย อาปชฺชติ. ปาปิกาย ทิฏฺฐิยา ยาวตติยํ สมนุภาสนาย น ปฏินิสฺสชฺชติ, ญตฺติยา ทุกฺกฏํ; กมฺมวาจาปริโยสาเน อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส— ทิฏฺฐิวิปตฺติปจฺจยา อิมา ทฺเว อาปตฺติโย อาปชฺชติ.
ตา อาปตฺติโย จตุนฺนํ วิปตฺตีนํ กติ วิปตฺติโย ภชนฺติ …เป… สตฺตนฺนํ สมถานํ กติหิ สมเถหิ สมฺมนฺติ? ตา อาปตฺติโย จตุนฺนํ วิปตฺตีนํ เอกํ วิปตฺติํ ภชนฺติ— อาจารวิปตฺติํ. สตฺตนฺนํ อาปตฺติกฺขนฺธานํ ทฺวีหิ อาปตฺติกฺขนฺเธหิ สงฺคหิตา— สิยา ปาจิตฺติยาปตฺติกฺขนฺเธน, สิยา ทุกฺกฏาปตฺติกฺขนฺเธน. ฉนฺนํ อาปตฺติสมุฏฺฐานานํ เอเกน สมุฏฺฐาเนน สมุฏฺฐนฺติ— กายโต จ วาจโต จ จิตฺตโต จ สมุฏฺฐนฺติ. จตุนฺนํ อธิกรณานํ, อาปตฺตาธิกรณํ. สตฺตนฺนํ สมถานํ ตีหิ สมเถหิ สมฺมนฺติ— สิยา สมฺมุขาวินเยน จ ปฏิญฺญาตกรเณน จ, สิยา สมฺมุขาวินเยน จ ติณวตฺถารเกน จ. (3)
อาชีววิปตฺติปจฺจยา กติ อาปตฺติโย อาปชฺชติ? อาชีววิปตฺติปจฺจยา ฉ อาปตฺติโย อาปชฺชติ— อาชีวเหตุ อาชีวการณา ปาปิจฺโฉ อิจฺฉาปกโต อสนฺตํ อภูตํ อุตฺตริมนุสฺสธมฺมํ อุลฺลปติ, อาปตฺติ ปาราชิกสฺส; อาชีวเหตุ อาชีวการณา สญฺจริตฺตํ สมาปชฺชติ, อาปตฺติ สํฆาทิเสสสฺส; อาชีวเหตุ อาชีวการณา “โย เต วิหาเร วสติ, โส ภิกฺขุ อรหา”ติ ภณติ, ปฏิวิชานนฺตสฺส อาปตฺติ ถุลฺลจฺจยสฺส; อาชีวเหตุ อาชีวการณา ภิกฺขุ ปณีตโภชนานิ อตฺตโน อตฺถาย วิญฺญาเปตฺวา ภุญฺชติ, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส; อาชีวเหตุ อาชีวการณา ภิกฺขุนี ปณีตโภชนานิ อตฺตโน อตฺถาย วิญฺญาเปตฺวา ภุญฺชติ, อาปตฺติ ปาฏิเทสนียสฺส; อาชีวเหตุ อาชีวการณา สูปํ วา โอทนํ วา อคิลาโน อตฺตโน อตฺถาย วิญฺญาเปตฺวา ภุญฺชติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส— อาชีววิปตฺติปจฺจยา อิมา ฉ อาปตฺติโย อาปชฺชติ.
ตา อาปตฺติโย จตุนฺนํ วิปตฺตีนํ กติ วิปตฺติโย ภชนฺติ …เป… สตฺตนฺนํ สมถานํ กติหิ สมเถหิ สมฺมนฺติ. ตา อาปตฺติโย จตุนฺนํ วิปตฺตีนํ ทฺเว วิปตฺติโย ภชนฺติ— สิยา สีลวิปตฺติํ, สิยา อาจารวิปตฺติํ. สตฺตนฺนํ อาปตฺติกฺขนฺธานํ ฉหิ อาปตฺติกฺขนฺเธหิ สงฺคหิตา— สิยา ปาราชิกาปตฺติกฺขนฺเธน, สิยา สํฆาทิเสสาปตฺติกฺขนฺเธน, สิยา ถุลฺลจฺจยาปตฺติกฺขนฺเธน, สิยา ปาจิตฺติยาปตฺติกฺขนฺเธน, สิยา ปาฏิเทสนียาปตฺติกฺขนฺเธน, สิยา ทุกฺกฏาปตฺติกฺขนฺเธน. ฉนฺนํ อาปตฺติสมุฏฺฐานานํ ฉหิ สมุฏฺฐาเนหิ สมุฏฺฐนฺติ— สิยา กายโต สมุฏฺฐนฺติ, น วาจโต น จิตฺตโต; สิยา วาจโต สมุฏฺฐนฺติ, น กายโต น จิตฺตโต; สิยา กายโต จ วาจโต จ สมุฏฺฐนฺติ, น จิตฺตโต; สิยา กายโต จ จิตฺตโต จ สมุฏฺฐนฺติ, น วาจโต; สิยา วาจโต จ จิตฺตโต จ สมุฏฺฐนฺติ, น กายโต; สิยา กายโต จ วาจโต จ จิตฺตโต จ สมุฏฺฐนฺติ. จตุนฺนํ อธิกรณานํ, อาปตฺตาธิกรณํ. สตฺตนฺนํ สมถานํ ตีหิ สมเถหิ สมฺมนฺติ— สิยา สมฺมุขาวินเยน จ ปฏิญฺญาตกรเณน จ, สิยา สมฺมุขาวินเยน จ ติณวตฺถารเกน จ. (4)
วิปตฺติปจฺจยวาโร นิฏฺฐิโต จตุตฺโถ.