กติปุจฺฉาวาร
กติ อาปตฺติโย? กติ อาปตฺติกฺขนฺธา? กติ วินีตวตฺถูนิ? กติ อคารวา? กติ คารวา? กติ วินีตวตฺถูนิ? กติ วิปตฺติโย? กติ อาปตฺติสมุฏฺฐานา? กติ วิวาทมูลานิ? กติ อนุวาทมูลานิ? กติ สารณียา ธมฺมา? กติ เภทกรวตฺถูนิ? กติ อธิกรณานิ? กติ สมถา?
ปญฺจ อาปตฺติโย. ปญฺจ อาปตฺติกฺขนฺธา. ปญฺจ วินีตวตฺถูนิ. สตฺต อาปตฺติโย. สตฺต อาปตฺติกฺขนฺธา. สตฺต วินีตวตฺถูนิ. ฉ อคารวา. ฉ คารวา. ฉ วินีตวตฺถูนิ. จตโสฺส วิปตฺติโย. ฉ อาปตฺติสมุฏฺฐานา. ฉ วิวาทมูลานิ. ฉ อนุวาทมูลานิ. ฉ สารณียา ธมฺมา. อฏฺฐารส เภทกรวตฺถูนิ. จตฺตาริ อธิกรณานิ. สตฺต สมถา.
ตตฺถ กตมา ปญฺจ อาปตฺติโย? ปาราชิกาปตฺติ, สํฆาทิเสสาปตฺติ, ปาจิตฺติยาปตฺติ, ปาฏิเทสนียาปตฺติ, ทุกฺกฏาปตฺติ— อิมา ปญฺจ อาปตฺติโย. (1)
ตตฺถ กตเม ปญฺจ อาปตฺติกฺขนฺธา? ปาราชิกาปตฺติกฺขนฺโธ, สํฆาทิเสสาปตฺติกฺขนฺโธ, ปาจิตฺติยาปตฺติกฺขนฺโธ, ปาฏิเทสนียาปตฺติกฺขนฺโธ, ทุกฺกฏาปตฺติกฺขนฺโธ— อิเม ปญฺจ อาปตฺติกฺขนฺธา. (2)
ตตฺถ กตมานิ ปญฺจ วินีตวตฺถูนิ? ปญฺจหิ อาปตฺติกฺขนฺเธหิ อารติ วิรติ ปฏิวิรติ เวรมณี อกิริยา อกรณํ อนชฺฌาปตฺติ เวลาอนติกฺกโม เสตุฆาโต— อิมานิ ปญฺจ วินีตวตฺถูนิ. (3)
ตตฺถ กตมา สตฺต อาปตฺติโย? ปาราชิกาปตฺติ, สํฆาทิเสสาปตฺติ, ถุลฺลจฺจยาปตฺติ, ปาจิตฺติยาปตฺติ, ปาฏิเทสนียาปตฺติ, ทุกฺกฏาปตฺติ, ทุพฺภาสิตาปตฺติ— อิมา สตฺต อาปตฺติโย. (4)
ตตฺถ กตเม สตฺต อาปตฺติกฺขนฺธา? ปาราชิกาปตฺติกฺขนฺโธ, สํฆาทิเสสาปตฺติกฺขนฺโธ, ถุลฺลจฺจยาปตฺติกฺขนฺโธ, ปาจิตฺติยาปตฺติกฺขนฺโธ, ปาฏิเทสนียาปตฺติกฺขนฺโธ, ทุกฺกฏาปตฺติกฺขนฺโธ, ทุพฺภาสิตาปตฺติกฺขนฺโธ— อิเม สตฺต อาปตฺติกฺขนฺธา. (5)
ตตฺถ กตมานิ สตฺต วินีตวตฺถูนิ? สตฺตหิ อาปตฺติกฺขนฺเธหิ อารติ วิรติ ปฏิวิรติ เวรมณี อกิริยา อกรณํ อนชฺฌาปตฺติ เวลาอนติกฺกโม เสตุฆาโต— อิมานิ สตฺต วินีตวตฺถูนิ. (6)
ตตฺถ กตเม ฉ อคารวา? พุทฺเธ อคารโว, ธมฺเม อคารโว, สํเฆ อคารโว, สิกฺขาย อคารโว, อปฺปมาเท อคารโว, ปฏิสนฺธาเร อคารโว— อิเม ฉ อคารวา. (7)
ตตฺถ กตเม ฉ คารวา? พุทฺเธ คารโว, ธมฺเม คารโว, สํเฆ คารโว, สิกฺขาย คารโว, อปฺปมาเท คารโว, ปฏิสนฺธาเร คารโว— อิเม ฉ คารวา. (8)
ตตฺถ กตมานิ ฉ วินีตวตฺถูนิ? ฉหิ อคารเวหิ อารติ วิรติ ปฏิวิรติ เวรมณี อกิริยา อกรณํ อนชฺฌาปตฺติ เวลาอนติกฺกโม เสตุฆาโต— อิมานิ ฉ วินีตวตฺถูนิ. (9)
ตตฺถ กตมา จตโสฺส วิปตฺติโย? สีลวิปตฺติ, อาจารวิปตฺติ, ทิฏฺฐิวิปตฺติ, อาชีววิปตฺติ— อิมา จตโสฺส วิปตฺติโย. (10)
ตตฺถ กตเม ฉ อาปตฺติสมุฏฺฐานา? อตฺถาปตฺติ กายโต สมุฏฺฐาติ, น วาจโต น จิตฺตโต; อตฺถาปตฺติ วาจโต สมุฏฺฐาติ, น กายโต น จิตฺตโต; อตฺถาปตฺติ กายโต จ วาจโต จ สมุฏฺฐาติ, น จิตฺตโต; อตฺถาปตฺติ กายโต จ จิตฺตโต จ สมุฏฺฐาติ, น วาจโต; อตฺถาปตฺติ วาจโต จ จิตฺตโต จ สมุฏฺฐาติ, น กายโต; อตฺถาปตฺติ กายโต จ วาจโต จ จิตฺตโต จ สมุฏฺฐาติ— อิเม ฉ อาปตฺติสมุฏฺฐานา. (11)
ตตฺถ กตมานิ ฉ วิวาทมูลานิ? อิธ ภิกฺขุ โกธโน โหติ อุปนาหี. โย โส ภิกฺขุ โกธโน โหติ อุปนาหี โส สตฺถริปิ อคารโว วิหรติ อปฺปติโสฺส, ธมฺเมปิ อคารโว วิหรติ อปฺปติโสฺส, สํเฆปิ อคารโว วิหรติ อปฺปติโสฺส, สิกฺขายปิ น ปริปูรการี โหติ. โย โส ภิกฺขุ สตฺถริ อคารโว วิหรติ อปฺปติโสฺส, ธมฺเม …เป… สํเฆ …เป… สิกฺขาย น ปริปูรการี, โส สํเฆ วิวาทํ ชเนติ. โย โหติ วิวาโท พหุชนาหิตาย พหุชนาสุขาย พหุโน ชนสฺส อนตฺถาย อหิตาย ทุกฺขาย เทวมนุสฺสานํ. เอวรูปญฺเจ ตุมฺเห วิวาทมูลํ อชฺฌตฺตํ วา พหิทฺธา วา สมนุปเสฺสยฺยาถ ตตฺร ตุมฺเห ตเสฺสว ปาปกสฺส วิวาทมูลสฺส ปหานาย วายเมยฺยาถ. เอวรูปญฺเจ ตุมฺเห วิวาทมูลํ อชฺฌตฺตํ วา พหิทฺธา วา น สมนุปเสฺสยฺยาถ ตตฺร ตุมฺเห ตเสฺสว ปาปกสฺส วิวาทมูลสฺส อายติํ อนวสฺสวาย ปฏิปชฺเชยฺยาถ. เอวเมตสฺส ปาปกสฺส วิวาทมูลสฺส ปหานํ โหติ. เอวเมตสฺส ปาปกสฺส วิวาทมูลสฺส อายติํ อนวสฺสโว โหติ.
ปุน จปรํ ภิกฺขุ มกฺขี โหติ ปฬาสี …เป… อิสฺสุกี โหติ มจฺฉรี, สโฐ โหติ มายาวี, ปาปิจฺโฉ โหติ มิจฺฉาทิฏฺฐิ, สนฺทิฏฺฐิปรามาสี โหติ อาธานคฺคาหี ทุปฺปฏินิสฺสคฺคี. โย โส ภิกฺขุ สนฺทิฏฺฐิปรามาสี โหติ อาธานคฺคาหี ทุปฺปฏินิสฺสคฺคี โส สตฺถริปิ อคารโว วิหรติ อปฺปติโสฺส, ธมฺเมปิ อคารโว วิหรติ อปฺปติโสฺส, สํเฆปิ อคารโว วิหรติ อปฺปติโสฺส, สิกฺขายปิ น ปริปูรการี โหติ. โย โส ภิกฺขุ สตฺถริ อคารโว วิหรติ อปฺปติโสฺส ธมฺเม …เป… สํเฆ …เป… สิกฺขาย น ปริปูรการี, โส สํเฆ วิวาทํ ชเนติ. โย โส โหติ วิวาโท พหุชนาหิตาย พหุชนาสุขาย พหุโน ชนสฺส อนตฺถาย อหิตาย ทุกฺขาย เทวมนุสฺสานํ. เอวรูปญฺเจ ตุมฺเห วิวาทมูลํ อชฺฌตฺตํ วา พหิทฺธา วา สมนุปเสฺสยฺยาถ ตตฺร ตุมฺเห ตเสฺสว ปาปกสฺส วิวาทมูลสฺส ปหานาย วายเมยฺยาถ. เอวรูปญฺเจ ตุมฺเห วิวาทมูลํ อชฺฌตฺตํ วา พหิทฺธา วา น สมนุปเสฺสยฺยาถ ตตฺร ตุมฺเห ตเสฺสว ปาปกสฺส วิวาทมูลสฺส อายติํ อนวสฺสวาย ปฏิปชฺเชยฺยาถ. เอวเมตสฺส ปาปกสฺส วิวาทมูลสฺส ปหานํ โหติ. เอวเมตสฺส ปาปกสฺส วิวาทมูลสฺส อายติํ อนวสฺสโว โหติ. อิมานิ ฉ วิวาทมูลานิ. (12)
ตตฺถ กตมานิ ฉ อนุวาทมูลานิ? อิธ ภิกฺขุ โกธโน โหติ อุปนาหี. โย โส ภิกฺขุ โกธโน โหติ อุปนาหี โส สตฺถริปิ อคารโว วิหรติ อปฺปติโสฺส, ธมฺเมปิ อคารโว วิหรติ อปฺปติโสฺส, สํเฆปิ อคารโว วิหรติ อปฺปติโสฺส, สิกฺขายปิ น ปริปูรการี โหติ. โย โส ภิกฺขุ สตฺถริ อคารโว วิหรติ อปฺปติโสฺส ธมฺเม …เป… สํเฆ …เป… สิกฺขาย น ปริปูรการี โส สํเฆ อนุวาทํ ชเนติ. โย โหติ อนุวาโท พหุชนาหิตาย พหุชนาสุขาย พหุโน ชนสฺส อนตฺถาย อหิตาย ทุกฺขาย เทวมนุสฺสานํ. เอวรูปญฺเจ ตุมฺเห อนุวาทมูลํ อชฺฌตฺตํ วา พหิทฺธา วา สมนุปเสฺสยฺยาถ ตตฺร ตุมฺเห ตเสฺสว ปาปกสฺส อนุวาทมูลสฺส ปหานาย วายเมยฺยาถ. เอวรูปญฺเจ ตุมฺเห อนุวาทมูลํ อชฺฌตฺตํ วา พหิทฺธา วา น สมนุปเสฺสยฺยาถ ตตฺร ตุมฺเห ตเสฺสว ปาปกสฺส อนุวาทมูลสฺส อายติํ อนวสฺสวาย ปฏิปชฺเชยฺยาถ. เอวเมตสฺส ปาปกสฺส อนุวาทมูลสฺส ปหานํ โหติ. เอวเมตสฺส ปาปกสฺส อนุวาทมูลสฺส อายติํ อนวสฺสโว โหติ.
ปุน จปรํ ภิกฺขุ มกฺขี โหติ ปลาสี …เป… อิสฺสุกี โหติ มจฺฉรี, สโฐ โหติ มายาวี, ปาปิจฺโฉ โหติ มิจฺฉาทิฏฺฐิ, สนฺทิฏฺฐิปรามาสี โหติ อาธานคฺคาหี ทุปฺปฏินิสฺสคฺคี. โย โส ภิกฺขุ สนฺทิฏฺฐิปรามาสี โหติ อาธานคฺคาหี ทุปฺปฏินิสฺสคฺคี โส สตฺถริปิ อคารโว วิหรติ อปฺปติโสฺส, ธมฺเมปิ อคารโว วิหรติ อปฺปติโสฺส, สํเฆปิ อคารโว วิหรติ อปฺปติโสฺส, สิกฺขายปิ น ปริปูรการี โหติ. โย โส ภิกฺขุ สตฺถริ อคารโว วิหรติ อปฺปติโสฺส ธมฺเม …เป… สํเฆ …เป… สิกฺขาย น ปริปูรการี โส สํเฆ อนุวาทํ ชเนติ. โย โหติ อนุวาโท พหุชนาหิตาย พหุชนาสุขาย พหุโน ชนสฺส อนตฺถาย อหิตาย ทุกฺขาย เทวมนุสฺสานํ. เอวรูปญฺเจ ตุมฺเห อนุวาทมูลํ อชฺฌตฺตํ วา พหิทฺธา วา สมนุปเสฺสยฺยาถ ตตฺร ตุมฺเห ตเสฺสว ปาปกสฺส อนุวาทมูลสฺส ปหานาย วายเมยฺยาถ. เอวรูปญฺเจ ตุมฺเห อนุวาทมูลํ อชฺฌตฺตํ วา พหิทฺธา วา น สมนุปเสฺสยฺยาถ ตตฺร ตุมฺเห ตเสฺสว ปาปกสฺส อนุวาทมูลสฺส อายติํ อนวสฺสวาย ปฏิปชฺเชยฺยาถ. เอวเมตสฺส ปาปกสฺส อนุวาทมูลสฺส ปหานํ โหติ. เอวเมตสฺส ปาปกสฺส อนุวาทมูลสฺส อายติํ อนวสฺสโว โหติ. อิมานิ ฉ อนุวาทมูลานิ. (13)
ตตฺถ กตเม ฉ สารณียา ธมฺมา? อิธ ภิกฺขุโน เมตฺตํ กายกมฺมํ ปจฺจุปฏฺฐิตํ โหติ สพฺรหฺมจารีสุ อาวิ เจว รโห จ. อยมฺปิ ธมฺโม สารณีโย ปิยกรโณ ครุกรโณ สงฺคหาย อวิวาทาย สามคฺคิยา เอกีภาวาย สํวตฺตติ.
ปุน จปรํ ภิกฺขุโน เมตฺตํ วจีกมฺมํ ปจฺจุปฏฺฐิตํ โหติ สพฺรหฺมจารีสุ อาวิ เจว รโห จ. อยมฺปิ ธมฺโม สารณีโย ปิยกรโณ ครุกรโณ สงฺคหาย อวิวาทาย สามคฺคิยา เอกีภาวาย สํวตฺตติ.
ปุน จปรํ ภิกฺขุโน เมตฺตํ มโนกมฺมํ ปจฺจุปฏฺฐิตํ โหติ สพฺรหฺมจารีสุ อาวิ เจว รโห จ. อยมฺปิ ธมฺโม สารณีโย ปิยกรโณ ครุกรโณ สงฺคหาย อวิวาทาย สามคฺคิยา เอกีภาวาย สํวตฺตติ.
ปุน จปรํ ภิกฺขุ เย เต ลาภา ธมฺมิกา ธมฺมลทฺธา อนฺตมโส ปตฺตปริยาปนฺนมตฺตมฺปิ ตถารูเปหิ ลาเภหิ อปฺปฏิวิภตฺตโภคี โหติ สีลวนฺเตหิ สพฺรหฺมจารีหิ สาธารณโภคี. อยมฺปิ ธมฺโม สารณีโย ปิยกรโณ ครุกรโณ สงฺคหาย อวิวาทาย สามคฺคิยา เอกีภาวาย สํวตฺตติ.
ปุน จปรํ ภิกฺขุ ยานิ ตานิ สีลานิ อขณฺฑานิ อจฺฉิทฺทานิ อสพลานิ อกมฺมาสานิ ภุชิสฺสานิ วิญฺญุปสตฺถานิ อปรามฏฺฐานิ สมาธิสํวตฺตนิกานิ, ตถารูเปสุ สีเลสุ สีลสามญฺญคโต วิหรติ สพฺรหฺมจารีหิ อาวิ เจว รโห จ. อยมฺปิ ธมฺโม สารณีโย ปิยกรโณ ครุกรโณ สงฺคหาย อวิวาทาย สามคฺคิยา เอกีภาวาย สํวตฺตติ.
ปุน จปรํ ภิกฺขุ ยายํ ทิฏฺฐิ อริยา นิยฺยานิกา นิยฺยาติ ตกฺกรสฺส สมฺมา ทุกฺขกฺขยาย ตถารูปาย ทิฏฺฐิยา ทิฏฺฐิสามญฺญคโต วิหรติ สพฺรหฺมจารีหิ อาวิ เจว รโห จ. อยมฺปิ ธมฺโม สารณีโย ปิยกรโณ ครุกรโณ สงฺคหาย อวิวาทาย สามคฺคิยา เอกีภาวาย สํวตฺตติ. อิเม ฉ สารณียา ธมฺมา. (14)
ตตฺถ กตมานิ อฏฺฐารส เภทกรวตฺถูนิ? อิธ ภิกฺขุ อธมฺมํ “ธมฺโม”ติ ทีเปติ, ธมฺมํ “อธมฺโม”ติ ทีเปติ, อวินยํ “วินโย”ติ ทีเปติ, วินยํ “อวินโย”ติ ทีเปติ, อภาสิตํ อลปิตํ ตถาคเตน “ภาสิตํ ลปิตํ ตถาคเตนา”ติ ทีเปติ, ภาสิตํ ลปิตํ ตถาคเตน “อภาสิตํ อลปิตํ ตถาคเตนา”ติ ทีเปติ, อนาจิณฺณํ ตถาคเตน “อาจิณฺณํ ตถาคเตนา”ติ ทีเปติ, อาจิณฺณํ ตถาคเตน “อนาจิณฺณํ ตถาคเตนา”ติ ทีเปติ, อปญฺญตฺตํ ตถาคเตน “ปญฺญตฺตํ ตถาคเตนา”ติ ทีเปติ, ปญฺญตฺตํ ตถาคเตน “อปญฺญตฺตํ ตถาคเตนา”ติ ทีเปติ, อาปตฺติํ “อนาปตฺตี”ติ ทีเปติ, อนาปตฺติํ “อาปตฺตี”ติ ทีเปติ, ลหุกํ อาปตฺติํ “ครุกา อาปตฺตี”ติ ทีเปติ, ครุกํ อาปตฺติํ “ลหุกา อาปตฺตี”ติ ทีเปติ, สาวเสสํ อาปตฺติํ “อนวเสสา อาปตฺตี”ติ ทีเปติ, อนวเสสํ อาปตฺติํ “สาวเสสา อาปตฺตี”ติ ทีเปติ, ทุฏฺฐุลฺลํ อาปตฺติํ “อทุฏฺฐุลฺลา อาปตฺตี”ติ ทีเปติ, อทุฏฺฐุลฺลํ อาปตฺติํ “ทุฏฺฐุลฺลา อาปตฺตี”ติ ทีเปติ. อิมานิ อฏฺฐารส เภทกรวตฺถูนิ. (15)
ตตฺถ กตมานิ จตฺตาริ อธิกรณานิ? วิวาทาธิกรณํ, อนุวาทาธิกรณํ, อาปตฺตาธิกรณํ, กิจฺจาธิกรณํ— อิมานิ จตฺตาริ อธิกรณานิ. (16)
ตตฺถ กตเม สตฺต สมถา? สมฺมุขาวินโย, สติวินโย, อมูฬฺหวินโย, ปฏิญฺญาตกรณํ, เยภุยฺยสิกา, ตสฺสปาปิยสิกา, ติณวตฺถารโก— อิเม สตฺต สมถา. (17)
กติปุจฺฉาวาโร นิฏฺฐิโต.
ตสฺสุทฺทานํ
อาปตฺติ อาปตฺติกฺขนฺธา,
วินีตา สตฺตธา ปุน;
วินีตาคารวา เจว,
คารวา มูลเมว จ.
ปุน วินีตา วิปตฺติ,
สมุฏฺฐานา วิวาทนา;
อนุวาทา สารณียํ,
เภทาธิกรเณน จ;
สตฺเตว สมถา วุตฺตา,
ปทา สตฺตรสา อิเมติ.