5.15 สมุฏฺฐาปนวาร
วิวาทาธิกรณํ จตุนฺนํ อธิกรณานํ กตมํ อธิกรณํ สมุฏฺฐาเปติ? วิวาทาธิกรณํ จตุนฺนํ อธิกรณานํ น กตมํ อธิกรณํ สมุฏฺฐาเปติ; อปิ จ วิวาทาธิกรณปจฺจยา จตฺตาโร อธิกรณา ชายนฺติ. ยถา กถํ วิย? อิธ ภิกฺขู วิวทนฺติ— “ธมฺโม”ติ วา, “อธมฺโม”ติ วา, “วินโย”ติ วา, “อวินโย”ติ วา, “อภาสิตํ อลปิตํ ตถาคเตนา”ติ วา, “ภาสิตํ ลปิตํ ตถาคเตนา”ติ วา, “อนาจิณฺณํ ตถาคเตนา”ติ วา, “อาจิณฺณํ ตถาคเตนา”ติ วา, “อปญฺญตฺตํ ตถาคเตนา”ติ วา, “ปญฺญตฺตํ ตถาคเตนา”ติ วา, “อาปตฺตี”ติ วา, “อนาปตฺตี”ติ วา, “ลหุกา อาปตฺตี”ติ วา, “ครุกา อาปตฺตี”ติ วา, “สาวเสสา อาปตฺตี”ติ วา, “อนวเสสา อาปตฺตี”ติ วา, “ทุฏฺฐุลฺลา อาปตฺตี”ติ วา “อทุฏฺฐุลฺลา อาปตฺตี”ติ วา. ยํ ตตฺถ ภณฺฑนํ กลโห วิคฺคโห วิวาโท นานาวาโท อญฺญถาวาโท วิปจฺจตาย โวหาโร เมธกํ, อิทํ วุจฺจติ วิวาทาธิกรณํ. วิวาทาธิกรเณ สํโฆ วิวทติ. วิวาทาธิกรณํ วิวทมาโน อนุวทติ. อนุวาทาธิกรณํ อนุวทมาโน อาปตฺติํ อาปชฺชติ อาปตฺตาธิกรณํ. ตาย อาปตฺติยา สํโฆ กมฺมํ กโรติ กิจฺจาธิกรณํ. เอวํ วิวาทาธิกรณปจฺจยา จตฺตาโร อธิกรณา ชายนฺติ.
อนุวาทาธิกรณํ จตุนฺนํ อธิกรณานํ กตมํ อธิกรณํ สมุฏฺฐาเปติ? อนุวาทาธิกรณํ จตุนฺนํ อธิกรณานํ น กตมํ อธิกรณํ สมุฏฺฐาเปติ; อปิ จ อนุวาทาธิกรณปจฺจยา จตฺตาโร อธิกรณา ชายนฺติ. ยถา กถํ วิย? อิธ ภิกฺขู ภิกฺขุํ อนุวทนฺติ สีลวิปตฺติยา วา อาจารวิปตฺติยา วา ทิฏฺฐิวิปตฺติยา วา อาชีววิปตฺติยา วา. โย ตตฺถ อนุวาโท อนุวทนา อนุลฺลปนา อนุภณนา อนุสมฺปวงฺกตา อพฺภุสฺสหนตา อนุพลปฺปทานํ, อิทํ วุจฺจติ อนุวาทาธิกรณํ. อนุวาทาธิกรเณ สํโฆ วิวทติ. วิวาทาธิกรณํ วิวทมาโน อนุวทติ. อนุวาทาธิกรณํ อนุวทมาโน อาปตฺติํ อาปชฺชติ อาปตฺตาธิกรณํ. ตาย อาปตฺติยา สํโฆ กมฺมํ กโรติ กิจฺจาธิกรณํ. เอวํ อนุวาทาธิกรณปจฺจยา จตฺตาโร อธิกรณา ชายนฺติ.
อาปตฺตาธิกรณํ จตุนฺนํ อธิกรณานํ กตมํ อธิกรณํ สมุฏฺฐาเปติ? อาปตฺตาธิกรณํ จตุนฺนํ อธิกรณานํ น กตมํ อธิกรณํ สมุฏฺฐาเปติ; อปิ จ อาปตฺตาธิกรณปจฺจยา จตฺตาโร อธิกรณา ชายนฺติ. ยถา กถํ วิย? ปญฺจปิ อาปตฺติกฺขนฺธา อาปตฺตาธิกรณํ, สตฺตปิ อาปตฺติกฺขนฺธา อาปตฺตาธิกรณํ, อิทํ วุจฺจติ อาปตฺตาธิกรณํ. อาปตฺตาธิกรเณ สํโฆ วิวทติ. วิวาทาธิกรณํ วิวทมาโน อนุวทติ. อนุวาทาธิกรณํ อนุวทมาโน อาปตฺติํ อาปชฺชติ อาปตฺตาธิกรณํ. ตาย อาปตฺติยา สํโฆ กมฺมํ กโรติ กิจฺจาธิกรณํ. เอวํ อาปตฺตาธิกรณปจฺจยา จตฺตาโร อธิกรณา ชายนฺติ.
กิจฺจาธิกรณํ จตุนฺนํ อธิกรณานํ กตมํ อธิกรณํ สมุฏฺฐาเปติ? กิจฺจาธิกรณํ จตุนฺนํ อธิกรณานํ น กตมํ อธิกรณํ สมุฏฺฐาเปติ, อปิ จ กิจฺจาธิกรณปจฺจยา จตฺตาโร อธิกรณา ชายนฺติ. ยถา กถํ วิย? ยา สํฆสฺส กิจฺจยตา กรณียตา อปโลกนกมฺมํ ญตฺติกมฺมํ ญตฺติทุติยกมฺมํ ญตฺติจตุตฺถกมฺมํ, อิทํ วุจฺจติ กิจฺจาธิกรณํ. กิจฺจาธิกรเณ สํโฆ วิวทติ. วิวาทาธิกรณํ วิวทมาโน อนุวทติ. อนุวาทาธิกรณํ อนุวทมาโน อาปตฺติํ อาปชฺชติ อาปตฺตาธิกรณํ. ตาย อาปตฺติยา สํโฆ กมฺมํ กโรติ กิจฺจาธิกรณํ. เอวํ กิจฺจาธิกรณปจฺจยา จตฺตาโร อธิกรณา ชายนฺติ.
สมุฏฺฐาปนวาโร นิฏฺฐิโต วีสติโม.