1.25 อญฺญติตฺถิยปุพฺพกถา
เตน โข ปน สมเยน โย โส อญฺญติตฺถิยปุพฺโพ อุปชฺฌาเยน สหธมฺมิกํ วุจฺจมาโน อุปชฺฌายสฺส วาทํ อาโรเปตฺวา ตํเยว ติตฺถายตนํ สงฺกมิ. โส ปุน ปจฺจาคนฺตฺวา ภิกฺขู อุปสมฺปทํ ยาจิ. ภิกฺขู ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ.
“โย โส, ภิกฺขเว, อญฺญติตฺถิยปุพฺโพ อุปชฺฌาเยน สหธมฺมิกํ วุจฺจมาโน อุปชฺฌายสฺส วาทํ อาโรเปตฺวา ตํเยว ติตฺถายตนํ สงฺกนฺโต, โส อาคโต น อุปสมฺปาเทตพฺโพ. โย โส, ภิกฺขเว, อญฺโญปิ อญฺญติตฺถิยปุพฺโพ อิมสฺมิํ ธมฺมวินเย อากงฺขติ ปพฺพชฺชํ, อากงฺขติ อุปสมฺปทํ, ตสฺส จตฺตาโร มาเส ปริวาโส ทาตพฺโพ. เอวญฺจ ปน, ภิกฺขเว, ทาตพฺโพ— ปฐมํ เกสมสฺสุํ โอหาราเปตฺวา กาสายานิ วตฺถานิ อจฺฉาทาเปตฺวา เอกํสํ อุตฺตราสงฺคํ การาเปตฺวา ภิกฺขูนํ ปาเท วนฺทาเปตฺวา อุกฺกุฏิกํ นิสีทาเปตฺวา อญฺชลิํ ปคฺคณฺหาเปตฺวา ‘เอวํ วเทหี’ติ วตฺตพฺโพ—
‘พุทฺธํ สรณํ คจฺฉามิ,
ธมฺมํ สรณํ คจฺฉามิ,
สํฆํ สรณํ คจฺฉามิ.
ทุติยมฺปิ พุทฺธํ สรณํ คจฺฉามิ,
ทุติยมฺปิ ธมฺมํ สรณํ คจฺฉามิ,
ทุติยมฺปิ สํฆํ สรณํ คจฺฉามิ.
ตติยมฺปิ พุทฺธํ สรณํ คจฺฉามิ,
ตติยมฺปิ ธมฺมํ สรณํ คจฺฉามิ,
ตติยมฺปิ สํฆํ สรณํ คจฺฉามี’ติ.
เตน, ภิกฺขเว, อญฺญติตฺถิยปุพฺเพน สํฆํ อุปสงฺกมิตฺวา เอกํสํ อุตฺตราสงฺคํ กริตฺวา ภิกฺขูนํ ปาเท วนฺทิตฺวา อุกฺกุฏิกํ นิสีทิตฺวา อญฺชลิํ ปคฺคเหตฺวา เอวมสฺส วจนีโย— ‘อหํ, ภนฺเต, อญฺญติตฺถิยปุพฺโพ อิมสฺมิํ ธมฺมวินเย อากงฺขามิ อุปสมฺปทํ. โสหํ, ภนฺเต, สํฆํ จตฺตาโร มาเส ปริวาสํ ยาจามี’ติ. ทุติยมฺปิ ยาจิตพฺโพ. ตติยมฺปิ ยาจิตพฺโพ. พฺยตฺเตน ภิกฺขุนา ปฏิพเลน สํโฆ ญาเปตพฺโพ—
‘สุณาตุ เม, ภนฺเต, สํโฆ. อยํ อิตฺถนฺนาโม อญฺญติตฺถิยปุพฺโพ อิมสฺมิํ ธมฺมวินเย อากงฺขติ อุปสมฺปทํ. โส สํฆํ จตฺตาโร มาเส ปริวาสํ ยาจติ. ยทิ สํฆสฺส ปตฺตกลฺลํ สํโฆ อิตฺถนฺนามสฺส อญฺญติตฺถิยปุพฺพสฺส จตฺตาโร มาเส ปริวาสํ ทเทยฺย. เอสา ญตฺติ.
สุณาตุ เม, ภนฺเต, สํโฆ. อยํ อิตฺถนฺนาโม อญฺญติตฺถิยปุพฺโพ อิมสฺมิํ ธมฺมวินเย อากงฺขติ อุปสมฺปทํ. โส สํฆํ จตฺตาโร มาเส ปริวาสํ ยาจติ. สํโฆ อิตฺถนฺนามสฺส อญฺญติตฺถิยปุพฺพสฺส จตฺตาโร มาเส ปริวาสํ เทติ. ยสฺสายสฺมโต ขมติ อิตฺถนฺนามสฺส อญฺญติตฺถิยปุพฺพสฺส จตฺตาโร มาเส ปริวาสสฺส ทานํ, โส ตุณฺหสฺส; ยสฺส นกฺขมติ, โส ภาเสยฺย.
ทินฺโน สํเฆน อิตฺถนฺนามสฺส อญฺญติตฺถิยปุพฺพสฺส จตฺตาโร มาเส ปริวาโส. ขมติ สํฆสฺส, ตสฺมา ตุณฺหี, เอวเมตํ ธารยามี’ติ.
เอวํ โข, ภิกฺขเว, อญฺญติตฺถิยปุพฺโพ อาราธโก โหติ, เอวํ อนาราธโก. กถญฺจ, ภิกฺขเว, อญฺญติตฺถิยปุพฺโพ อนาราธโก โหติ? อิธ, ภิกฺขเว, อญฺญติตฺถิยปุพฺโพ อติกาเลน คามํ ปวิสติ, อติทิวา ปฏิกฺกมติ. เอวมฺปิ, ภิกฺขเว, อญฺญติตฺถิยปุพฺโพ อนาราธโก โหติ.
ปุน จปรํ, ภิกฺขเว, อญฺญติตฺถิยปุพฺโพ เวสิยาโคจโร วา โหติ, วิธวาโคจโร วา โหติ, ถุลฺลกุมาริกาโคจโร วา โหติ, ปณฺฑกโคจโร วา โหติ, ภิกฺขุนิโคจโร วา โหติ. เอวมฺปิ, ภิกฺขเว, อญฺญติตฺถิยปุพฺโพ อนาราธโก โหติ.
ปุน จปรํ, ภิกฺขเว, อญฺญติตฺถิยปุพฺโพ ยานิ ตานิ สพฺรหฺมจารีนํ อุจฺจาวจานิ กรณียานิ, ตตฺถ น ทกฺโข โหติ, น อนลโส, น ตตฺรุปายาย วีมํสาย สมนฺนาคโต, น อลํ กาตุํ, น อลํ สํวิธาตุํ. เอวมฺปิ, ภิกฺขเว, อญฺญติตฺถิยปุพฺโพ อนาราธโก โหติ.
ปุน จปรํ, ภิกฺขเว, อญฺญติตฺถิยปุพฺโพ น ติพฺพจฺฉนฺโท โหติ อุทฺเทเส, ปริปุจฺฉาย, อธิสีเล, อธิจิตฺเต, อธิปญฺญาย. เอวมฺปิ, ภิกฺขเว, อญฺญติตฺถิยปุพฺโพ อนาราธโก โหติ.
ปุน จปรํ, ภิกฺขเว, อญฺญติตฺถิยปุพฺโพ ยสฺส ติตฺถายตนา สงฺกนฺโต โหติ, ตสฺส สตฺถุโน ตสฺส ทิฏฺฐิยา ตสฺส ขนฺติยา ตสฺส รุจิยา ตสฺส อาทายสฺส อวณฺเณ ภญฺญมาเน กุปิโต โหติ อนตฺตมโน อนภิรทฺโธ, พุทฺธสฺส วา ธมฺมสฺส วา สํฆสฺส วา อวณฺเณ ภญฺญมาเน อตฺตมโน โหติ อุทคฺโค อภิรทฺโธ. ยสฺส วา ปน ติตฺถายตนา สงฺกนฺโต โหติ, ตสฺส สตฺถุโน ตสฺส ทิฏฺฐิยา ตสฺส ขนฺติยา ตสฺส รุจิยา ตสฺส อาทายสฺส วณฺเณ ภญฺญมาเน อตฺตมโน โหติ อุทคฺโค อภิรทฺโธ, พุทฺธสฺส วา ธมฺมสฺส วา สํฆสฺส วา วณฺเณ ภญฺญมาเน กุปิโต โหติ อนตฺตมโน อนภิรทฺโธ. อิทํ, ภิกฺขเว, สงฺฆาตนิกํ อญฺญติตฺถิยปุพฺพสฺส อนาราธนียสฺมิํ. เอวมฺปิ โข, ภิกฺขเว, อญฺญติตฺถิยปุพฺโพ อนาราธโก โหติ. เอวํ อนาราธโก โข, ภิกฺขเว, อญฺญติตฺถิยปุพฺโพ อาคโต น อุปสมฺปาเทตพฺโพ.
กถญฺจ, ภิกฺขเว, อญฺญติตฺถิยปุพฺโพ อาราธโก โหติ? อิธ, ภิกฺขเว, อญฺญติตฺถิยปุพฺโพ นาติกาเลน คามํ ปวิสติ นาติทิวา ปฏิกฺกมติ. เอวมฺปิ, ภิกฺขเว, อญฺญติตฺถิยปุพฺโพ อาราธโก โหติ.
ปุน จปรํ, ภิกฺขเว, อญฺญติตฺถิยปุพฺโพ น เวสิยาโคจโร โหติ, น วิธวาโคจโร โหติ, น ถุลฺลกุมาริกาโคจโร โหติ, น ปณฺฑกโคจโร โหติ, น ภิกฺขุนิโคจโร โหติ. เอวมฺปิ, ภิกฺขเว, อญฺญติตฺถิยปุพฺโพ อาราธโก โหติ.
ปุน จปรํ, ภิกฺขเว, อญฺญติตฺถิยปุพฺโพ ยานิ ตานิ สพฺรหฺมจารีนํ อุจฺจาวจานิ กรณียานิ, ตตฺถ ทกฺโข โหติ, อนลโส, ตตฺรุปายาย วีมํสาย สมนฺนาคโต, อลํ กาตุํ, อลํ สํวิธาตุํ. เอวมฺปิ, ภิกฺขเว, อญฺญติตฺถิยปุพฺโพ อาราธโก โหติ.
ปุน จปรํ, ภิกฺขเว, อญฺญติตฺถิยปุพฺโพ ติพฺพจฺฉนฺโท โหติ อุทฺเทเส, ปริปุจฺฉาย, อธิสีเล, อธิจิตฺเต, อธิปญฺญาย. เอวมฺปิ, ภิกฺขเว, อญฺญติตฺถิยปุพฺโพ อาราธโก โหติ.
ปุน จปรํ, ภิกฺขเว, อญฺญติตฺถิยปุพฺโพ ยสฺส ติตฺถายตนา สงฺกนฺโต โหติ, ตสฺส สตฺถุโน ตสฺส ทิฏฺฐิยา ตสฺส ขนฺติยา ตสฺส รุจิยา ตสฺส อาทายสฺส อวณฺเณ ภญฺญมาเน อตฺตมโน โหติ อุทคฺโค อภิรทฺโธ, พุทฺธสฺส วา ธมฺมสฺส วา สํฆสฺส วา อวณฺเณ ภญฺญมาเน กุปิโต โหติ อนตฺตมโน อนภิรทฺโธ. ยสฺส วา ปน ติตฺถายตนา สงฺกนฺโต โหติ, ตสฺส สตฺถุโน ตสฺส ทิฏฺฐิยา ตสฺส ขนฺติยา ตสฺส รุจิยา ตสฺส อาทายสฺส วณฺเณ ภญฺญมาเน กุปิโต โหติ อนตฺตมโน อนภิรทฺโธ, พุทฺธสฺส วา ธมฺมสฺส วา สํฆสฺส วา วณฺเณ ภญฺญมาเน อตฺตมโน โหติ อุทคฺโค อภิรทฺโธ. อิทํ, ภิกฺขเว, สงฺฆาตนิกํ อญฺญติตฺถิยปุพฺพสฺส อาราธนียสฺมิํ. เอวมฺปิ โข, ภิกฺขเว, อญฺญติตฺถิยปุพฺโพ อาราธโก โหติ. เอวํ อาราธโก โข, ภิกฺขเว, อญฺญติตฺถิยปุพฺโพ อาคโต อุปสมฺปาเทตพฺโพ.
สเจ, ภิกฺขเว, อญฺญติตฺถิยปุพฺโพ นคฺโค อาคจฺฉติ, อุปชฺฌายมูลกํ จีวรํ ปริเยสิตพฺพํ. สเจ อจฺฉินฺนเกโส อาคจฺฉติ, สํโฆ อปโลเกตพฺโพ ภณฺฑุกมฺมาย. เย เต, ภิกฺขเว, อคฺคิกา ชฏิลกา, เต อาคตา อุปสมฺปาเทตพฺพา, น เตสํ ปริวาโส ทาตพฺโพ. ตํ กิสฺส เหตุ? กมฺมวาทิโน เอเต, ภิกฺขเว, กิริยวาทิโน. สเจ, ภิกฺขเว, ชาติยา สากิโย อญฺญติตฺถิยปุพฺโพ อาคจฺฉติ, โส อาคโต อุปสมฺปาเทตพฺโพ, น ตสฺส ปริวาโส ทาตพฺโพ. อิมาหํ, ภิกฺขเว, ญาตีนํ อาเวณิกํ ปริหารํ ทมฺมี”ติ.
อญฺญติตฺถิยปุพฺพกถา นิฏฺฐิตา.
สตฺตโม ภาณวาโร.