1.26 ปญฺจาพาธวตฺถุ
เตน โข ปน สมเยน มคเธสุ ปญฺจ อาพาธา อุสฺสนฺนา โหนฺติ— กุฏฺฐํ, คณฺโฑ, กิลาโส, โสโส, อปมาโร. มนุสฺสา ปญฺจหิ อาพาเธหิ ผุฏฺฐา ชีวกํ โกมารภจฺจํ อุปสงฺกมิตฺวา เอวํ วทนฺติ— “สาธุ โน, อาจริย, ติกิจฺฉาหี”ติ. “อหํ ขฺวโยฺย, พหุกิจฺโจ พหุกรณีโย; ราชา จ เม มาคโธ เสนิโย พิมฺพิสาโร อุปฏฺฐาตพฺโพ อิตฺถาคารญฺจ พุทฺธปฺปมุโข จ ภิกฺขุสํโฆ; นาหํ สกฺโกมิ ติกิจฺฉิตุนฺ”ติ. “สพฺพํ สาปเตยฺยญฺจ เต, อาจริย, โหตุ; มยญฺจ เต ทาสา; สาธุ, โน, อาจริย, ติกิจฺฉาหี”ติ. “อหํ ขฺวโยฺย, พหุกิจฺโจ พหุกรณีโย ราชา จ เม มาคโธ เสนิโย พิมฺพิสาโร อุปฏฺฐาตพฺโพ อิตฺถาคารญฺจ พุทฺธปฺปมุโข จ ภิกฺขุสํโฆ; นาหํ สกฺโกมิ ติกิจฺฉิตุนฺ”ติ. อถ โข เตสํ มนุสฺสานํ เอตทโหสิ— “อิเม โข สมณา สกฺยปุตฺติยา สุขสีลา สุขสมาจารา, สุโภชนานิ ภุญฺชิตฺวา นิวาเตสุ สยเนสุ สยนฺติ. ยนฺนูน มยํ สมเณสุ สกฺยปุตฺติเยสุ ปพฺพเชยฺยาม. ตตฺถ ภิกฺขู เจว อุปฏฺฐหิสฺสนฺติ, ชีวโก จ โกมารภจฺโจ ติกิจฺฉิสฺสตี”ติ. อถ โข เต มนุสฺสา ภิกฺขู อุปสงฺกมิตฺวา ปพฺพชฺชํ ยาจิํสุ. เต ภิกฺขู ปพฺพาเชสุํ, อุปสมฺปาเทสุํ. เต ภิกฺขู เจว อุปฏฺฐหิํสุ ชีวโก จ โกมารภจฺโจ ติกิจฺฉิ. เตน โข ปน สมเยน ภิกฺขู พหู คิลาเน ภิกฺขู อุปฏฺฐหนฺตา ยาจนพหุลา วิญฺญตฺติพหุลา วิหรนฺติ— “คิลานภตฺตํ เทถ, คิลานุปฏฺฐากภตฺตํ เทถ, คิลานเภสชฺชํ เทถา”ติ. ชีวโกปิ โกมารภจฺโจ พหู คิลาเน ภิกฺขู ติกิจฺฉนฺโต อญฺญตรํ ราชกิจฺจํ ปริหาเปสิ.
อญฺญตโรปิ ปุริโส ปญฺจหิ อาพาเธหิ ผุฏฺโฐ ชีวกํ โกมารภจฺจํ อุปสงฺกมิตฺวา เอตทโวจ— “สาธุ มํ, อาจริย, ติกิจฺฉาหี”ติ. “อหํ ขฺวโยฺย, พหุกิจฺโจ, พหุกรณีโย, ราชา จ เม มาคโธ เสนิโย พิมฺพิสาโร อุปฏฺฐาตพฺโพ อิตฺถาคารญฺจ พุทฺธปฺปมุโข จ ภิกฺขุสํโฆ; นาหํ สกฺโกมิ ติกิจฺฉิตุนฺ”ติ. “สพฺพํ สาปเตยฺยญฺจ เต, อาจริย, โหตุ, อหญฺจ เต ทาโส; สาธุ มํ, อาจริย, ติกิจฺฉาหี”ติ. “อหํ ขฺวโยฺย, พหุกิจฺโจ พหุกรณีโย, ราชา จ เม มาคโธ เสนิโย พิมฺพิสาโร อุปฏฺฐาตพฺโพ อิตฺถาคารญฺจ พุทฺธปฺปมุโข จ ภิกฺขุสํโฆ, นาหํ สกฺโกมิ ติกิจฺฉิตุนฺ”ติ.
อถ โข ตสฺส ปุริสสฺส เอตทโหสิ— “อิเม โข สมณา สกฺยปุตฺติยา สุขสีลา สุขสมาจารา, สุโภชนานิ ภุญฺชิตฺวา นิวาเตสุ สยเนสุ สยนฺติ. ยนฺนูนาหํ สมเณสุ สกฺยปุตฺติเยสุ ปพฺพเชยฺยํ. ตตฺถ ภิกฺขู เจว อุปฏฺฐหิสฺสนฺติ, ชีวโก จ โกมารภจฺโจ ติกิจฺฉิสฺสติ. โสมฺหิ อโรโค วิพฺภมิสฺสามี”ติ. อถ โข โส ปุริโส ภิกฺขุ อุปสงฺกมิตฺวา ปพฺพชฺชํ ยาจิ. ตํ ภิกฺขู ปพฺพาเชสุํ, อุปสมฺปาเทสุํ. ตํ ภิกฺขู เจว อุปฏฺฐหิํสุ, ชีวโก จ โกมารภจฺโจ ติกิจฺฉิ. โส อโรโค วิพฺภมิ.
อทฺทสา โข ชีวโก โกมารภจฺโจ ตํ ปุริสํ วิพฺภนฺตํ, ทิสฺวาน ตํ ปุริสํ เอตทโวจ— “นนุ ตฺวํ, อโยฺย, ภิกฺขูสุ ปพฺพชิโต อโหสี”ติ? “เอวํ, อาจริยา”ติ. “กิสฺส ปน ตฺวํ, อโยฺย, เอวรูปมกาสี”ติ? อถ โข โส ปุริโส ชีวกสฺส โกมารภจฺจสฺส เอตมตฺถํ อาโรเจสิ. ชีวโก โกมารภจฺโจ อุชฺฌายติ ขิยฺยติ วิปาเจติ— “กถญฺหิ นาม ภทนฺตา ปญฺจหิ อาพาเธหิ ผุฏฺฐํ ปพฺพาเชสฺสนฺตี”ติ. อถ โข ชีวโก โกมารภจฺโจ เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ, อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ. เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข ชีวโก โกมารภจฺโจ ภควนฺตํ เอตทโวจ— “สาธุ, ภนฺเต, อยฺยา ปญฺจหิ อาพาเธหิ ผุฏฺฐํ น ปพฺพาเชยฺยุนฺ”ติ. อถ โข ภควา ชีวกํ โกมารภจฺจํ ธมฺมิยา กถาย สนฺทเสฺสสิ สมาทเปสิ สมุตฺเตเชสิ สมฺปหํเสสิ. อถ โข ชีวโก โกมารภจฺโจ ภควตา ธมฺมิยา กถาย สนฺทสฺสิโต สมาทปิโต สมุตฺเตชิโต สมฺปหํสิโต อุฏฺฐายาสนา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา ปทกฺขิณํ กตฺวา ปกฺกามิ. อถ โข ภควา เอตสฺมิํ นิทาเน เอตสฺมิํ ปกรเณ ธมฺมิํ กถํ กตฺวา ภิกฺขู อามนฺเตสิ— “น, ภิกฺขเว, ปญฺจหิ อาพาเธหิ ผุฏฺโฐ ปพฺพาเชตพฺโพ. โย ปพฺพาเชยฺย, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสา”ติ.