10.9 อุปาลิสํฆสามคฺคีปุจฺฉา
อถ โข อายสฺมา อุปาลิ เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ, อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ. เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข อายสฺมา อุปาลิ ภควนฺตํ เอตทโวจ— “ยสฺมิํ, ภนฺเต, วตฺถุสฺมิํ โหติ สํฆสฺส ภณฺฑนํ กลโห วิคฺคโห วิวาโท สํฆเภโท สํฆราชิ สํฆววตฺถานํ สํฆนานากรณํ, สํโฆ ตํ วตฺถุํ อวินิจฺฉินิตฺวา อมูลา มูลํ คนฺตฺวา สํฆสามคฺคิํ กโรติ, ธมฺมิกา นุ โข สา, ภนฺเต, สํฆสามคฺคี”ติ? “ยสฺมิํ, อุปาลิ, วตฺถุสฺมิํ โหติ สํฆสฺส ภณฺฑนํ กลโห วิคฺคโห วิวาโท สํฆเภโท สํฆราชิ สํฆววตฺถานํ สํฆนานากรณํ, สํโฆ ตํ วตฺถุํ อวินิจฺฉินิตฺวา อมูลา มูลํ คนฺตฺวา สํฆสามคฺคิํ กโรติ, อธมฺมิกา สา, อุปาลิ, สํฆสามคฺคี”ติ.
“ยสฺมิํ ปน, ภนฺเต, วตฺถุสฺมิํ โหติ สํฆสฺส ภณฺฑนํ กลโห วิคฺคโห วิวาโท สํฆเภโท สํฆราชิ สํฆววตฺถานํ สํฆนานากรณํ, สํโฆ ตํ วตฺถุํ วินิจฺฉินิตฺวา มูลา มูลํ คนฺตฺวา สํฆสามคฺคิํ กโรติ, ธมฺมิกา นุ โข สา, ภนฺเต, สํฆสามคฺคี”ติ? “ยสฺมิํ, อุปาลิ, วตฺถุสฺมิํ โหติ สํฆสฺส ภณฺฑนํ กลโห วิคฺคโห วิวาโท สํฆเภโท สํฆราชิ สํฆววตฺถานํ สํฆนานากรณํ, สํโฆ ตํ วตฺถุํ วินิจฺฉินิตฺวา มูลา มูลํ คนฺตฺวา สํฆสามคฺคิํ กโรติ, ธมฺมิกา สา, อุปาลิ, สํฆสามคฺคี”ติ.
“กติ นุ โข, ภนฺเต, สํฆสามคฺคิโย”ติ? “ทฺเวมา, อุปาลิ, สํฆสามคฺคิโย— อตฺถุปาลิ, สํฆสามคฺคี อตฺถาเปตา พฺยญฺชนุเปตา; อตฺถุปาลิ, สํฆสามคฺคี อตฺถุเปตา จ พฺยญฺชนุเปตา จ. กตมา จ, อุปาลิ, สํฆสามคฺคี อตฺถาเปตา พฺยญฺชนุเปตา? ยสฺมิํ, อุปาลิ, วตฺถุสฺมิํ โหติ สํฆสฺส ภณฺฑนํ กลโห วิคฺคโห วิวาโท สํฆเภโท สํฆราชิ สํฆววตฺถานํ สํฆนานากรณํ, สํโฆ ตํ วตฺถุํ อวินิจฺฉินิตฺวา อมูลา มูลํ คนฺตฺวา สํฆสามคฺคิํ กโรติ, อยํ วุจฺจติ, อุปาลิ, สํฆสามคฺคี อตฺถาเปตา พฺยญฺชนุเปตา. กตมา จ, อุปาลิ, สํฆสามคฺคี อตฺถุเปตา จ พฺยญฺชนุเปตา จ? ยสฺมิํ, อุปาลิ, วตฺถุสฺมิํ โหติ สํฆสฺส ภณฺฑนํ กลโห วิคฺคโห วิวาโท สํฆเภโท สํฆราชิ สํฆววตฺถานํ สํฆนานากรณํ, สํโฆ ตํ วตฺถุํ วินิจฺฉินิตฺวา มูลา มูลํ คนฺตฺวา สํฆสามคฺคิํ กโรติ, อยํ วุจฺจติ, อุปาลิ, สํฆสามคฺคี อตฺถุเปตา จ พฺยญฺชนุเปตา จ. อิมา โข, อุปาลิ, ทฺเว สํฆสามคฺคิโย”ติ.
อถ โข อายสฺมา อุปาลิ อุฏฺฐายาสนา เอกํสํ อุตฺตราสงฺคํ กริตฺวา เยน ภควา เตนญฺชลิํ ปณาเมตฺวา ภควนฺตํ คาถาย อชฺฌภาสิ—
“สํฆสฺส กิจฺเจสุ จ มนฺตนาสุ จ,
อตฺเถสุ ชาเตสุ วินิจฺฉเยสุ จ;
กถํปกาโรธ นโร มหตฺถิโก,
ภิกฺขุ กถํ โหติธ ปคฺคหารโห”ติ.
“อนานุวชฺโช ปฐเมน สีลโต,
อเวกฺขิตาจาโร สุสํวุตินฺทฺริโย;
ปจฺจตฺถิกา นูปวทนฺติ ธมฺมโต,
น หิสฺส ตํ โหติ วเทยฺยุ เยน นํ.
โส ตาทิโส สีลวิสุทฺธิยา ฐิโต,
วิสารโท โหติ วิสยฺห ภาสติ;
นจฺฉมฺภติ ปริสคโต น เวธติ,
อตฺถํ น หาเปติ อนุยฺยุตํ ภณํ.
ตเถว ปญฺหํ ปริสาสุ ปุจฺฉิโต,
น เจว ปชฺฌายติ น มงฺกุ โหติ;
โส กาลาคตํ พฺยากรณารหํ วโจ,
รญฺเชติ วิญฺญูปริสํ วิจกฺขโณ.
สคารโว วุฑฺฒตเรสุ ภิกฺขุสุ,
อาเจรกมฺหิ จ สเก วิสารโท;
อลํ ปเมตุํ ปคุโณ กเถตเว,
ปจฺจตฺถิกานญฺจ วิรทฺธิโกวิโท.
ปจฺจตฺถิกา เยน วชนฺติ นิคฺคหํ,
มหาชโน สญฺญปนญฺจ คจฺฉติ;
สกญฺจ อาทายมยํ น ริญฺจติ,
วิยากรํ ปญฺหมนูปฆาติกํ.
ทูเตยฺยกมฺเมสุ อลํ สมุคฺคโห,
สํฆสฺส กิจฺเจสุ จ อาหุ นํ ยถา;
กรํ วโจ ภิกฺขุคเณน เปสิโต,
อหํ กโรมีติ น เตน มญฺญติ.
อาปชฺชติ ยาวตเกสุ วตฺถุสุ,
อาปตฺติยา โหติ ยถา จ วุฏฺฐิติ;
เอเต วิภงฺคา อุภยสฺส สฺวาคตา,
อาปตฺติ วุฏฺฐานปทสฺส โกวิโท.
นิสฺสารณํ คจฺฉติ ยานิ จาจรํ,
นิสฺสาริโต โหติ ยถา จ วตฺตนา;
โอสารณํ ตํวุสิตสฺส ชนฺตุโน,
เอตมฺปิ ชานาติ วิภงฺคโกวิโท.
สคารโว วุฑฺฒตเรสุ ภิกฺขุสุ,
นเวสุ เถเรสุ จ มชฺฌิเมสุ จ;
มหาชนสฺสตฺถจโรธ ปณฺฑิโต,
โส ตาทิโส ภิกฺขุ อิธ ปคฺคหารโห”ติ.
โกสมฺพกกฺขนฺธโก ทสโม.
ตสฺสุทฺทานํ
โกสมฺพิยํ ชินวโร,
วิวาทาปตฺติทสฺสเน;
นุกฺขิเปยฺย ยสฺมิํ ตสฺมิํ,
สทฺธายาปตฺติ เทสเย.
อนฺโตสีมายํ ตตฺเถว,
พาลกญฺเจว วํสทา;
ปาลิเลยฺยา จ สาวตฺถิ,
สาริปุตฺโต จ โกลิโต.
มหากสฺสปกจฺจานา,
โกฏฺฐิโก กปฺปิเนน จ;
มหาจุนฺโท อนุรุทฺโธ,
เรวโต อุปาลิ จุโภ.
อานนฺโท ราหุโล เจว,
โคตมีนาถปิณฺฑิโก;
เสนาสนํ วิวิตฺตญฺจ,
อามิสํ สมกมฺปิ จ.
น เกหิ ฉนฺโท ทาตพฺโพ,
อุปาลิปริปุจฺฉิโต;_
อนานุวชฺโช สีเลน,
สามคฺคี ชินสาสเนติ.
โกสมฺพกกฺขนฺธโก นิฏฺฐิโต.
มหาวคฺโค นิฏฺฐิโต.
มหาวคฺคปาฬิ นิฏฺฐิตา.