2.16 ปาติโมกฺขุทฺเทสกอชฺเฌสนาทิ
อถ โข ภควา ราชคเห ยถาภิรนฺตํ วิหริตฺวา เยน โจทนาวตฺถุ เตน จาริกํ ปกฺกามิ. อนุปุพฺเพน จาริกํ จรมาโน เยน โจทนาวตฺถุ ตทวสริ. เตน โข ปน สมเยน อญฺญตรสฺมิํ อาวาเส สมฺพหุลา ภิกฺขู วิหรนฺติ. ตตฺถ เถโร ภิกฺขุ พาโล โหติ อพฺยตฺโต. โส น ชานาติ อุโปสถํ วา อุโปสถกมฺมํ วา, ปาติโมกฺขํ วา ปาติโมกฺขุทฺเทสํ วา. อถ โข เตสํ ภิกฺขูนํ เอตทโหสิ— “ภควตา ปญฺญตฺตํ— ‘เถราธิกํ ปาติโมกฺขนฺ’ติ, อยญฺจ อมฺหากํ เถโร พาโล อพฺยตฺโต, น ชานาติ อุโปสถํ วา อุโปสถกมฺมํ วา, ปาติโมกฺขํ วา ปาติโมกฺขุทฺเทสํ วา. กถํ นุ โข อเมฺหหิ ปฏิปชฺชิตพฺพนฺ”ติ? ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. “อนุชานามิ, ภิกฺขเว, โย ตตฺถ ภิกฺขุ พฺยตฺโต ปฏิพโล ตสฺสาเธยฺยํ ปาติโมกฺขนฺ”ติ.
เตน โข ปน สมเยน อญฺญตรสฺมิํ อาวาเส ตทหุโปสเถ สมฺพหุลา ภิกฺขู วิหรนฺติ พาลา อพฺยตฺตา. เต น ชานนฺติ อุโปสถํ วา อุโปสถกมฺมํ วา, ปาติโมกฺขํ วา ปาติโมกฺขุทฺเทสํ วา. เต เถรํ อชฺเฌสิํสุ— “อุทฺทิสตุ, ภนฺเต, เถโร ปาติโมกฺขนฺ”ติ. โส เอวมาห— “น เม, อาวุโส, วตฺตตี”ติ. ทุติยํ เถรํ อชฺเฌสิํสุ— “อุทฺทิสตุ, ภนฺเต, เถโร ปาติโมกฺขนฺ”ติ. โสปิ เอวมาห— “น เม, อาวุโส, วตฺตตี”ติ. ตติยํ เถรํ อชฺเฌสิํสุ— “อุทฺทิสตุ, ภนฺเต, เถโร ปาติโมกฺขนฺ”ติ. โสปิ เอวมาห— “น เม, อาวุโส, วตฺตตี”ติ. เอเตเนว อุปาเยน ยาว สํฆนวกํ อชฺเฌสิํสุ— “อุทฺทิสตุ อายสฺมา ปาติโมกฺขนฺ”ติ. โสปิ เอวมาห— “น เม, ภนฺเต, วตฺตตี”ติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ.
“อิธ ปน, ภิกฺขเว, อญฺญตรสฺมิํ อาวาเส ตทหุโปสเถ สมฺพหุลา ภิกฺขู วิหรนฺติ พาลา อพฺยตฺตา. เต น ชานนฺติ อุโปสถํ วา อุโปสถกมฺมํ วา, ปาติโมกฺขํ วา ปาติโมกฺขุทฺเทสํ วา. เต เถรํ อชฺเฌสนฺติ— ‘อุทฺทิสตุ, ภนฺเต, เถโร ปาติโมกฺขนฺ’ติ. โส เอวํ วเทติ— ‘น เม, อาวุโส, วตฺตตี’ติ. ทุติยํ เถรํ อชฺเฌสนฺติ— ‘อุทฺทิสตุ, ภนฺเต, เถโร ปาติโมกฺขนฺ’ติ. โสปิ เอวํ วเทติ— ‘น เม, อาวุโส, วตฺตตี’ติ. ตติยํ เถรํ อชฺเฌสนฺติ— ‘อุทฺทิสตุ, ภนฺเต, เถโร ปาติโมกฺขนฺ’ติ. โสปิ เอวํ วเทติ— ‘น เม, อาวุโส, วตฺตตี’ติ. เอเตเนว อุปาเยน ยาว สํฆนวกํ อชฺเฌสนฺติ— ‘อุทฺทิสตุ อายสฺมา ปาติโมกฺขนฺ’ติ. โสปิ เอวํ วเทติ— ‘น เม, ภนฺเต, วตฺตตี’ติ. เตหิ, ภิกฺขเว, ภิกฺขูหิ เอโก ภิกฺขุ สามนฺตา อาวาสา สชฺชุกํ ปาเหตพฺโพ— คจฺฉาวุโส, สํขิตฺเตน วา วิตฺถาเรน วา ปาติโมกฺขํ ปริยาปุณิตฺวาน อาคจฺฉาหี”ติ.
อถ โข ภิกฺขูนํ เอตทโหสิ— “เกน นุ โข ปาเหตพฺโพ”ติ? ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. “อนุชานามิ, ภิกฺขเว, เถเรน ภิกฺขุนา นวํ ภิกฺขุํ อาณาเปตุนฺ”ติ. เถเรน อาณตฺตา นวา ภิกฺขู น คจฺฉนฺติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. “น, ภิกฺขเว, เถเรน อาณตฺเตน อคิลาเนน น คนฺตพฺพํ. โย น คจฺเฉยฺย, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสา”ติ.