6.12 ตรุณปสนฺนมหามตฺตวตฺถุ
อโสฺสสุํ โข มนุสฺสา ภควตา กิร ยาคุ อนุญฺญาตา มธุโคฬกญฺจาติ. เต กาลเสฺสว, โภชฺชยาคุํ ปฏิยาเทนฺติ มธุโคฬกญฺจ. ภิกฺขู กาลเสฺสว โภชฺชยาคุยา ธาตา มธุโคฬเกน จ ภตฺตคฺเค น จิตฺตรูปํ ปริภุญฺชนฺติ. เตน โข ปน สมเยน อญฺญตเรน ตรุณปสนฺเนน มหามตฺเตน สฺวาตนาย พุทฺธปฺปมุโข ภิกฺขุสํโฆ นิมนฺติโต โหติ. อถ โข ตสฺส ตรุณปสนฺนสฺส มหามตฺตสฺส เอตทโหสิ— “ยนฺนูนาหํ อฑฺฒเตลสนฺนํ ภิกฺขุสตานํ อฑฺฒเตลสานิ มํสปาติสตานิ ปฏิยาเทยฺยํ, เอกเมกสฺส ภิกฺขุโน เอกเมกํ มํสปาติํ อุปนาเมยฺยนฺ”ติ. อถ โข โส ตรุณปสนฺโน มหามตฺโต ตสฺสา รตฺติยา อจฺจเยน ปณีตํ ขาทนียํ โภชนียํ ปฏิยาทาเปตฺวา อฑฺฒเตลสานิ จ มํสปาติสตานิ, ภควโต กาลํ อาโรจาเปสิ— “กาโล, ภนฺเต, นิฏฺฐิตํ ภตฺตนฺ”ติ. อถ โข ภควา ปุพฺพณฺหสมยํ นิวาเสตฺวา ปตฺตจีวรมาทาย เยน ตสฺส ตรุณปสนฺนสฺส มหามตฺตสฺส นิเวสนํ เตนุปสงฺกมิ, อุปสงฺกมิตฺวา ปญฺญตฺเต อาสเน นิสีทิ, สทฺธิํ ภิกฺขุสํเฆน. อถ โข โส ตรุณปสนฺโน มหามตฺโต ภตฺตคฺเค ภิกฺขู ปริวิสติ. ภิกฺขู เอวมาหํสุ— “โถกํ, อาวุโส, เทหิ; โถกํ, อาวุโส, เทหี”ติ. “มา โข ตุมฺเห, ภนฺเต— ‘อยํ ตรุณปสนฺโน มหามตฺโต’ติ— โถกํ โถกํ ปฏิคฺคณฺหถ. พหุํ เม ขาทนียํ โภชนียํ ปฏิยตฺตํ, อฑฺฒเตลสานิ จ มํสปาติสตานิ. เอกเมกสฺส ภิกฺขุโน เอกเมกํ มํสปาติํ อุปนาเมสฺสามีติ. ปฏิคฺคณฺหถ, ภนฺเต, ยาวทตฺถนฺ”ติ. “น โข มยํ, อาวุโส, เอตํการณา โถกํ โถกํ ปฏิคฺคณฺหาม, อปิ จ มยํ กาลเสฺสว โภชฺชยาคุยา ธาตา มธุโคฬเกน จ. เตน มยํ โถกํ โถกํ ปฏิคฺคณฺหามา”ติ. อถ โข โส ตรุณปสนฺโน มหามตฺโต อุชฺฌายติ ขิยฺยติ วิปาเจติ— “กถญฺหิ นาม ภทนฺตา มยา นิมนฺติตา อญฺญสฺส โภชฺชยาคุํ ปริภุญฺชิสฺสนฺติ, น จาหํ ปฏิพโล ยาวทตฺถํ ทาตุนฺ”ติ กุปิโต อนตฺตมโน อาสาทนาเปกฺโข ภิกฺขูนํ ปตฺเต ปูเรนฺโต อคมาสิ— “ภุญฺชถ วา หรถ วา”ติ. อถ โข โส ตรุณปสนฺโน มหามตฺโต พุทฺธปฺปมุขํ ภิกฺขุสํฆํ ปณีเตน ขาทนีเยน โภชนีเยน สหตฺถา สนฺตปฺเปตฺวา สมฺปวาเรตฺวา ภควนฺตํ ภุตฺตาวิํ โอนีตปตฺตปาณิํ เอกมนฺตํ นิสีทิ. เอกมนฺตํ นิสินฺนํ โข ตํ ตรุณปสนฺนํ มหามตฺตํ ภควา ธมฺมิยา กถาย สนฺทเสฺสตฺวา สมาทเปตฺวา สมุตฺเตเชตฺวา สมฺปหํเสตฺวา อุฏฺฐายาสนา ปกฺกามิ.
อถ โข ตสฺส ตรุณปสนฺนสฺส มหามตฺตสฺส อจิรปกฺกนฺตสฺส ภควโต อหุเทว กุกฺกุจฺจํ, อหุ วิปฺปฏิสาโร— “อลาภา วต เม, น วต เม ลาภา; ทุลฺลทฺธํ วต เม, น วต เม สุลทฺธํ; โยหํ กุปิโต อนตฺตมโน อาสาทนาเปกฺโข ภิกฺขูนํ ปตฺเต ปูเรนฺโต อคมาสิํ— ‘ภุญฺชถ วา หรถ วา’ติ. กิํ นุ โข มยา พหุํ ปสุตํ ปุญฺญํ วา อปุญฺญํ วา”ติ? อถ โข โส ตรุณปสนฺโน มหามตฺโต เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ, อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ. เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข โส ตรุณปสนฺโน มหามตฺโต ภควนฺตํ เอตทโวจ— “อิธ มยฺหํ, ภนฺเต, อจิรปกฺกนฺตสฺส ภควโต อหุเทว กุกฺกุจฺจํ, อหุ วิปฺปฏิสาโร ‘อลาภา วต เม, น วต เม ลาภา; ทุลฺลทฺธํ วต เม, น วต เม สุลทฺธํ; โยหํ กุปิโต อนตฺตมโน อาสาทนาเปกฺโข ภิกฺขูนํ ปตฺเต ปูเรนฺโต อคมาสิํ— ภุญฺชถ วา หรถ วาติ. กิํ นุ โข มยา พหุํ ปสุตํ, ปุญฺญํ วา อปุญฺญํ วา’ติ. กิํ นุ โข มยา, ภนฺเต, พหุํ ปสุตํ, ปุญฺญํ วา อปุญฺญํ วา”ติ? “ยทคฺเคน ตยา, อาวุโส, สฺวาตนาย พุทฺธปฺปมุโข ภิกฺขุสํโฆ นิมนฺติโต ตทคฺเคน เต พหุํ ปุญฺญํ ปสุตํ. ยทคฺเคน เต เอกเมเกน ภิกฺขุนา เอกเมกํ สิตฺถํ ปฏิคฺคหิตํ ตทคฺเคน เต พหุํ ปุญฺญํ ปสุตํ, สคฺคา เต อารทฺธา”ติ. อถ โข โส ตรุณปสนฺโน มหามตฺโต— “ลาภา กิร เม, สุลทฺธํ กิร เม, พหุํ กิร มยา ปุญฺญํ ปสุตํ, สคฺคา กิร เม อารทฺธา”ติ— หฏฺโฐ อุทคฺโค อุฏฺฐายาสนา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา ปทกฺขิณํ กตฺวา ปกฺกามิ. อถ โข ภควา เอตสฺมิํ นิทาเน เอตสฺมิํ ปกรเณ ภิกฺขุสํฆํ สนฺนิปาตาเปตฺวา ภิกฺขู ปฏิปุจฺฉิ— “สจฺจํ กิร, ภิกฺขเว, ภิกฺขู อญฺญตฺร นิมนฺติตา อญฺญสฺส โภชฺชยาคุํ ปริภุญฺชนฺตี”ติ? “สจฺจํ, ภควา”ติ. วิครหิ พุทฺโธ ภควา …เป… กถญฺหิ นาม เต, ภิกฺขเว, โมฆปุริสา อญฺญตฺร นิมนฺติตา อญฺญสฺส โภชฺชยาคุํ ปริภุญฺชิสฺสนฺติ. เนตํ, ภิกฺขเว, อปฺปสนฺนานํ วา ปสาทาย …เป… วิครหิตฺวา ธมฺมิํ กถํ กตฺวา ภิกฺขู อามนฺเตสิ— “น, ภิกฺขเว, อญฺญตฺร นิมนฺติเตน อญฺญสฺส โภชฺชยาคุ ปริภุญฺชิตพฺพา. โย ปริภุญฺเชยฺย, ยถาธมฺโม กาเรตพฺโพ”ติ.