6.13 เพลฏฺฐกจฺจานวตฺถุ
อถ โข ภควา อนฺธกวินฺเท ยถาภิรนฺตํ วิหริตฺวา เยน ราชคหํ เตน จาริกํ ปกฺกามิ, มหตา ภิกฺขุสํเฆน สทฺธิํ, อฑฺฒเตลเสหิ ภิกฺขุสเตหิ. เตน โข ปน สมเยน เพลฏฺโฐ กจฺจาโน ราชคหา อนฺธกวินฺทํ อทฺธานมคฺคปฺปฏิปนฺโน โหติ, ปญฺจมตฺเตหิ สกฏสเตหิ, สพฺเพเหว คุฬกุมฺภปูเรหิ. อทฺทสา โข ภควา เพลฏฺฐํ กจฺจานํ ทูรโตว อาคจฺฉนฺตํ, ทิสฺวาน มคฺคา โอกฺกมฺม อญฺญตรสฺมิํ รุกฺขมูเล นิสีทิ.
อถ โข เพลฏฺโฐ กจฺจาโน เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ, อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ อฏฺฐาสิ. เอกมนฺตํ ฐิโต โข เพลฏฺโฐ กจฺจาโน ภควนฺตํ เอตทโวจ— “อิจฺฉามหํ, ภนฺเต, เอกเมกสฺส ภิกฺขุโน เอกเมกํ คุฬกุมฺภํ ทาตุนฺ”ติ. “เตน หิ ตฺวํ, กจฺจาน, เอกํเยว คุฬกุมฺภํ อาหรา”ติ. “เอวํ, ภนฺเต”ติ โข เพลฏฺโฐ กจฺจาโน ภควโต ปฏิสฺสุณิตฺวา เอกํเยว คุฬกุมฺภํ อาทาย เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ, อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ เอตทโวจ— “อาภโต, ภนฺเต, คุฬกุมฺโภ; กถาหํ, ภนฺเต, ปฏิปชฺชามี”ติ? “เตน หิ ตฺวํ, กจฺจาน, ภิกฺขูนํ คุฬํ เทหี”ติ. “เอวํ, ภนฺเต”ติ โข เพลฏฺโฐ กจฺจาโน ภควโต ปฏิสฺสุณิตฺวา ภิกฺขูนํ คุฬํ ทตฺวา ภควนฺตํ เอตทโวจ— “ทินฺโน, ภนฺเต, ภิกฺขูนํ คุโฬ, พหุ จายํ คุโฬ อวสิฏฺโฐ. กถาหํ, ภนฺเต, ปฏิปชฺชามี”ติ? “เตน หิ ตฺวํ, กจฺจาน, ภิกฺขูนํ คุฬํ ยาวทตฺถํ เทหี”ติ. “เอวํ, ภนฺเต”ติ โข เพลฏฺโฐ กจฺจาโน ภควโต ปฏิสฺสุณิตฺวา ภิกฺขูนํ คุฬํ ยาวทตฺถํ ทตฺวา ภควนฺตํ เอตทโวจ— “ทินฺโน, ภนฺเต, ภิกฺขูนํ คุโฬ ยาวทตฺโถ, พหุ จายํ คุโฬ อวสิฏฺโฐ. กถาหํ, ภนฺเต, ปฏิปชฺชามี”ติ? “เตน หิ ตฺวํ, กจฺจาน, ภิกฺขู คุเฬหิ สนฺตปฺเปหี”ติ. “เอวํ, ภนฺเต”ติ โข เพลฏฺโฐ กจฺจาโน ภควโต ปฏิสฺสุณิตฺวา ภิกฺขู คุเฬหิ สนฺตปฺเปสิ. เอกจฺเจ ภิกฺขู ปตฺเตปิ ปูเรสุํ ปริสฺสาวนานิปิ ถวิกาโยปิ ปูเรสุํ. อถ โข เพลฏฺโฐ กจฺจาโน ภิกฺขู คุเฬหิ สนฺตปฺเปตฺวา ภควนฺตํ เอตทโวจ— “สนฺตปฺปิตา, ภนฺเต, ภิกฺขู คุเฬหิ, พหุ จายํ คุโฬ อวสิฏฺโฐ. กถาหํ, ภนฺเต, ปฏิปชฺชามี”ติ? “เตน หิ ตฺวํ, กจฺจาน, วิฆาสาทานํ คุฬํ เทหี”ติ. “เอวํ, ภนฺเต”ติ โข เพลฏฺโฐ กจฺจาโน ภควโต ปฏิสฺสุณิตฺวา วิฆาสาทานํ คุฬํ ทตฺวา ภควนฺตํ เอตทโวจ— “ทินฺโน, ภนฺเต, วิฆาสาทานํ คุโฬ, พหุ จายํ คุโฬ อวสิฏฺโฐ. กถาหํ, ภนฺเต, ปฏิปชฺชามี”ติ? “เตน หิ ตฺวํ, กจฺจาน, วิฆาสาทานํ คุฬํ ยาวทตฺถํ เทหี”ติ. “เอวํ, ภนฺเต”ติ โข เพลฏฺโฐ กจฺจาโน ภควโต ปฏิสฺสุณิตฺวา วิฆาสาทานํ คุฬํ ยาวทตฺถํ ทตฺวา ภควนฺตํ เอตทโวจ— “ทินฺโน, ภนฺเต, วิฆาสาทานํ คุโฬ ยาวทตฺโถ, พหุ จายํ คุโฬ อวสิฏฺโฐ. กถาหํ, ภนฺเต, ปฏิปชฺชามี”ติ? “เตน หิ ตฺวํ, กจฺจาน, วิฆาสาเท คุเฬหิ สนฺตปฺเปหี”ติ. “เอวํ, ภนฺเต”ติ โข เพลฏฺโฐ กจฺจาโน ภควโต ปฏิสฺสุณิตฺวา วิฆาสาเท คุเฬหิ สนฺตปฺเปสิ. เอกจฺเจ วิฆาสาทา โกลมฺเพปิ ฆเฏปิ ปูเรสุํ, ปิฏกานิปิ อุจฺฉงฺเคปิ ปูเรสุํ. อถ โข เพลฏฺโฐ กจฺจาโน วิฆาสาเท คุเฬหิ สนฺตปฺเปตฺวา ภควนฺตํ เอตทโวจ— “สนฺตปฺปิตา, ภนฺเต, วิฆาสาทา คุเฬหิ, พหุ จายํ คุโฬ อวสิฏฺโฐ. กถาหํ, ภนฺเต, ปฏิปชฺชามี”ติ? “นาหํ ตํ, กจฺจาน, ปสฺสามิ สเทวเก โลเก สมารเก สพฺรหฺมเก สสฺสมณพฺราหฺมณิยา ปชาย สเทวมนุสฺสาย ยสฺส โส คุโฬ ปริภุตฺโต สมฺมา ปริณามํ คจฺเฉยฺย, อญฺญตฺร ตถาคตสฺส วา ตถาคตสาวกสฺส วา. เตน หิ ตฺวํ, กจฺจาน, ตํ คุฬํ อปฺปหริเต วา ฉฑฺเฑหิ, อปฺปาณเก วา อุทเก โอปิลาเปหี”ติ. “เอวํ, ภนฺเต”ติ โข เพลฏฺโฐ กจฺจาโน ภควโต ปฏิสฺสุณิตฺวา ตํ คุฬํ อปฺปาณเก อุทเก โอปิลาเปติ. อถ โข โส คุโฬ อุทเก ปกฺขิตฺโต จิจฺจิฏายติ จิฏิจิฏายติ ปธูปายติ สมฺปธูปายติ. เสยฺยถาปิ นาม ผาโล ทิวสํสนฺตตฺโต อุทเก ปกฺขิตฺโต จิจฺจิฏายติ จิฏิจิฏายติ ปธูปายติ สมฺปธูปายติ; เอวเมว โส คุโฬ อุทเก ปกฺขิตฺโต จิจฺจิฏายติ จิฏิจิฏายติ ปธูปายติ สมฺปธูปายติ.
อถ โข เพลฏฺโฐ กจฺจาโน สํวิคฺโค โลมหฏฺฐชาโต เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ, อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ. เอกมนฺตํ นิสินฺนสฺส โข เพลฏฺฐสฺส กจฺจานสฺส ภควา อนุปุพฺพิํ กถํ กเถสิ, เสยฺยถิทํ— ทานกถํ สีลกถํ สคฺคกถํ, กามานํ อาทีนวํ โอการํ สํกิเลสํ, เนกฺขมฺเม อานิสํสํ ปกาเสสิ. ยทา ภควา อญฺญาสิ เพลฏฺฐํ กจฺจานํ กลฺลจิตฺตํ, มุทุจิตฺตํ, วินีวรณจิตฺตํ, อุทคฺคจิตฺตํ, ปสนฺนจิตฺตํ, อถ ยา พุทฺธานํ สามุกฺกํสิกา ธมฺมเทสนา, ตํ ปกาเสสิ …เป… เอวเมว เพลฏฺฐสฺส กจฺจานสฺส ตสฺมิํเยว อาสเน วิรชํ วีตมลํ ธมฺมจกฺขุํ อุทปาทิ— “ยํ กิญฺจิ สมุทยธมฺมํ, สพฺพํ ตํ นิโรธธมฺมนฺ”ติ. อถ โข เพลฏฺโฐ กจฺจาโน ทิฏฺฐธมฺโม ปตฺตธมฺโม วิทิตธมฺโม ปริโยคาฬฺหธมฺโม ติณฺณวิจิกิจฺโฉ วิคตกถํกโถ เวสารชฺชปฺปตฺโต อปรปฺปจฺจโย สตฺถุสาสเน ภควนฺตํ เอตทโวจ— “อภิกฺกนฺตํ, ภนฺเต, อภิกฺกนฺตํ, ภนฺเต. เสยฺยถาปิ, ภนฺเต, นิกฺกุชฺชิตํ วา อุกฺกุชฺเชยฺย …เป… เอวเมวํ โข ภควตา อเนกปริยาเยน ธมฺโม ปกาสิโต. เอสาหํ, ภนฺเต, ภควนฺตํ สรณํ คจฺฉามิ, ธมฺมญฺจ, ภิกฺขุสํฆญฺจ. อุปาสกํ มํ ภควา ธาเรตุ อชฺชตคฺเค ปาณุเปตํ สรณคตนฺ”ติ.
อถ โข ภควา อนุปุพฺเพน จาริกํ จรมาโน เยน ราชคหํ ตทวสริ. ตตฺร สุทํ ภควา ราชคเห วิหรติ เวฬุวเน กลนฺทกนิวาเป. เตน โข ปน สมเยน ราชคเห คุโฬ อุสฺสนฺโน โหติ. ภิกฺขู— “คิลานเสฺสว ภควตา คุโฬ อนุญฺญาโต, โน อคิลานสฺสา”ติ— กุกฺกุจฺจายนฺตา คุฬํ น ภุญฺชนฺติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. “อนุชานามิ, ภิกฺขเว, คิลานสฺส คุฬํ, อคิลานสฺส คุโฬทกนฺ”ติ.