6.20 กปฺปิยภูมิอนุชานน
เตน โข ปน สมเยน เวสาลี สุภิกฺขา โหติ สุสสฺสา สุลภปิณฺฑา, สุกรา อุญฺเฉน ปคฺคเหน ยาเปตุํ. อถ โข ภควโต รโหคตสฺส ปฏิสลฺลีนสฺส เอวํ เจตโส ปริวิตกฺโก อุทปาทิ— “ยานิ ตานิ มยา ภิกฺขูนํ อนุญฺญาตานิ ทุพฺภิกฺเข ทุสฺสเสฺส ทุลฺลภปิณฺเฑ อนฺโต วุฏฺฐํ อนฺโต ปกฺกํ สามํ ปกฺกํ อุคฺคหิตปฏิคฺคหิตกํ ตโต นีหฏํ ปุเรภตฺตํ ปฏิคฺคหิตํ วนฏฺฐํ โปกฺขรฏฺฐํ, อชฺชาปิ นุ โข ตานิ ภิกฺขู ปริภุญฺชนฺตี”ติ. อถ โข ภควา สายนฺหสมยํ ปฏิสลฺลานา วุฏฺฐิโต อายสฺมนฺตํ อานนฺทํ อามนฺเตสิ— “ยานิ ตานิ, อานนฺท, มยา ภิกฺขูนํ อนุญฺญาตานิ ทุพฺภิกฺเข ทุสฺสเสฺส ทุลฺลภปิณฺเฑ อนฺโต วุฏฺฐํ อนฺโต ปกฺกํ สามํ ปกฺกํ อุคฺคหิตปฏิคฺคหิตกํ ตโต นีหฏํ ปุเรภตฺตํ ปฏิคฺคหิตํ วนฏฺฐํ โปกฺขรฏฺฐํ, อชฺชาปิ นุ โข ตานิ ภิกฺขู ปริภุญฺชนฺตี”ติ? “ปริภุญฺชนฺติ, ภควา”ติ.
อถ โข ภควา เอตสฺมิํ นิทาเน เอตสฺมิํ ปกรเณ ธมฺมิํ กถํ กตฺวา ภิกฺขู อามนฺเตสิ— “ยานิ ตานิ, ภิกฺขเว, มยา ภิกฺขูนํ อนุญฺญาตานิ ทุพฺภิกฺเข ทุสฺสเสฺส ทุลฺลภปิณฺเฑ อนฺโต วุฏฺฐํ อนฺโต ปกฺกํ สามํ ปกฺกํ อุคฺคหิตปฏิคฺคหิตกํ ตโต นีหฏํ ปุเรภตฺตํ ปฏิคฺคหิตํ วนฏฺฐํ โปกฺขรฏฺฐํ, ตานาหํ อชฺชตคฺเค ปฏิกฺขิปามิ. น, ภิกฺขเว, อนฺโต วุฏฺฐํ อนฺโต ปกฺกํ สามํ ปกฺกํ อุคฺคหิตปฏิคฺคหิตกํ ปริภุญฺชิตพฺพํ. โย ปริภุญฺเชยฺย, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. น จ, ภิกฺขเว, ตโต นีหฏํ ปุเรภตฺตํ ปฏิคฺคหิตํ วนฏฺฐํ โปกฺขรฏฺฐํ ภุตฺตาวินา ปวาริเตน อนติริตฺตํ ปริภุญฺชิตพฺพํ. โย ปริภุญฺเชยฺย, ยถาธมฺโม กาเรตพฺโพ”ติ.
เตน โข ปน สมเยน ชานปทา มนุสฺสา พหุํ โลณมฺปิ, เตลมฺปิ, ตณฺฑุลมฺปิ, ขาทนียมฺปิ สกเฏสุ อาโรเปตฺวา พหารามโกฏฺฐเก สกฏปริวฏฺฏํ กริตฺวา อจฺฉนฺติ— “ยทา ปฏิปาฏิํ ลภิสฺสาม, ตทา ภตฺตํ กริสฺสามา”ติ. มหา จ เมโฆ อุคฺคโต โหติ. อถ โข เต มนุสฺสา เยนายสฺมา อานนฺโท เตนุปสงฺกมิํสุ, อุปสงฺกมิตฺวา อายสฺมนฺตํ อานนฺทํ เอตทโวจุํ— “อิธ, ภนฺเต อานนฺท, พหุํ โลณมฺปิ, เตลมฺปิ, ตณฺฑุลมฺปิ, ขาทนียมฺปิ สกเฏสุ อาโรปิตา ติฏฺฐนฺติ, มหา จ เมโฆ อุคฺคโต; กถํ นุ โข, ภนฺเต อานนฺท, ปฏิปชฺชิตพฺพนฺ”ติ? อถ โข อายสฺมา อานนฺโท ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสิ. “เตน หานนฺท, สํโฆ ปจฺจนฺติมํ วิหารํ กปฺปิยภูมิํ สมฺมนฺนิตฺวา ตตฺถ วาเสตุ, ยํ สํโฆ อากงฺขติ วิหารํ วา อฑฺฒโยคํ วา ปาสาทํ วา หมฺมิยํ วา คุหํ วา. เอวญฺจ ปน, ภิกฺขเว, สมฺมนฺนิตพฺพา. พฺยตฺเตน ภิกฺขุนา ปฏิพเลน สํโฆ ญาเปตพฺโพ—
‘สุณาตุ เม, ภนฺเต, สํโฆ. ยทิ สํฆสฺส ปตฺตกลฺลํ, สํโฆ อิตฺถนฺนามํ วิหารํ กปฺปิยภูมิํ สมฺมนฺเนยฺย, เอสา ญตฺติ.
สุณาตุ เม, ภนฺเต, สํโฆ. สํโฆ อิตฺถนฺนามํ วิหารํ กปฺปิยภูมิํ สมฺมนฺนติ. ยสฺสายสฺมโต ขมติ อิตฺถนฺนามสฺส วิหารสฺส กปฺปิยภูมิยา สมฺมุติ, โส ตุณฺหสฺส; ยสฺส นกฺขมติ, โส ภาเสยฺย.
สมฺมโต สํเฆน อิตฺถนฺนาโม วิหาโร กปฺปิยภูมิ. ขมติ สํฆสฺส, ตสฺมา ตุณฺหี, เอวเมตํ ธารยามี’”ติ.
เตน โข ปน สมเยน มนุสฺสา ตตฺเถว สมฺมุติยา กปฺปิยภูมิยา ยาคุโย ปจนฺติ, ภตฺตานิ ปจนฺติ, สูปานิ สมฺปาเทนฺติ, มํสานิ โกฏฺเฏนฺติ, กฏฺฐานิ ผาเลนฺติ. อสฺโสสิ โข ภควา รตฺติยา ปจฺจูสสมยํ ปจฺจุฏฺฐาย อุจฺจาสทฺทํ มหาสทฺทํ กาโกรวสทฺทํ, สุตฺวาน อายสฺมนฺตํ อานนฺทํ อามนฺเตสิ— “กิํ นุ โข โส, อานนฺท, อุจฺจาสทฺโท มหาสทฺโท กาโกรวสทฺโท”ติ? “เอตรหิ, ภนฺเต, มนุสฺสา ตตฺเถว สมฺมุติยา กปฺปิยภูมิยา ยาคุโย ปจนฺติ, ภตฺตานิ ปจนฺติ, สูปานิ สมฺปาเทนฺติ, มํสานิ โกฏฺเฏนฺติ, กฏฺฐานิ ผาเลนฺติ. โส เอโส, ภควา, อุจฺจาสทฺโท มหาสทฺโท กาโกรวสทฺโท”ติ. อถ โข ภควา เอตสฺมิํ นิทาเน เอตสฺมิํ ปกรเณ ธมฺมิํ กถํ กตฺวา ภิกฺขู อามนฺเตสิ— “น, ภิกฺขเว, สมฺมุติ กปฺปิยภูมิ ปริภุญฺชิตพฺพา. โย ปริภุญฺเชยฺย, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. อนุชานามิ, ภิกฺขเว, ติโสฺส กปฺปิยภูมิโย— อุสฺสาวนนฺติกํ โคนิสาทิกํ คหปตินฺ”ติ.
เตน โข ปน สมเยน อายสฺมา ยโสโช คิลาโน โหติ. ตสฺสตฺถาย เภสชฺชานิ อาหริยนฺติ. ตานิ ภิกฺขู พหิ วาเสนฺติ. อุกฺกปิณฺฑกาปิ ขาทนฺติ, โจราปิ หรนฺติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. “อนุชานามิ, ภิกฺขเว, สมฺมุติํ กปฺปิยภูมิํ ปริภุญฺชิตุํ. อนุชานามิ, ภิกฺขเว, จตโสฺส กปฺปิยภูมิโย— อุสฺสาวนนฺติกํ โคนิสาทิกํ คหปติํ สมฺมุตินฺ”ติ.
สีหภาณวาโร นิฏฺฐิโต จตุตฺโถ.