6.24 โรชมลฺลวตฺถุ
อถ โข ภควา อาปเณ ยถาภิรนฺตํ วิหริตฺวา เยน กุสินารา เตน จาริกํ ปกฺกามิ มหตา ภิกฺขุสํเฆน สทฺธิํ อฑฺฒเตลเสหิ ภิกฺขุสเตหิ. อโสฺสสุํ โข โกสินารกา มลฺลา— “ภควา กิร กุสินารํ อาคจฺฉติ มหตา ภิกฺขุสํเฆน สทฺธิํ อฑฺฒเตลเสหิ ภิกฺขุสเตหี”ติ. เต สงฺครํ อกํสุ— “โย ภควโต ปจฺจุคฺคมนํ น กริสฺสติ, ปญฺจสตานิสฺส ทณฺโฑ”ติ. เตน โข ปน สมเยน โรโช มโลฺล อายสฺมโต อานนฺทสฺส สหาโย โหติ. อถ โข ภควา อนุปุพฺเพน จาริกํ จรมาโน เยน กุสินารา ตทวสริ. อถ โข โกสินารกา มลฺลา ภควโต ปจฺจุคฺคมนํ อกํสุ. อถ โข โรโช มโลฺล ภควโต ปจฺจุคฺคมนํ กริตฺวา เยนายสฺมา อานนฺโท เตนุปสงฺกมิ, อุปสงฺกมิตฺวา อายสฺมนฺตํ อานนฺทํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ อฏฺฐาสิ. เอกมนฺตํ ฐิตํ โข โรชํ มลฺลํ อายสฺมา อานนฺโท เอตทโวจ— “อุฬารํ โข เต อิทํ, อาวุโส โรช, ยํ ตฺวํ ภควโต ปจฺจุคฺคมนํ อกาสี”ติ. “นาหํ, ภนฺเต อานนฺท, พหุกโต พุทฺเธ วา ธมฺเม วา สํเฆ วา; อปิ จ ญาตีหิ สงฺคโร กโต— ‘โย ภควโต ปจฺจุคฺคมนํ น กริสฺสติ, ปญฺจสตานิสฺส ทณฺโฑ’ติ; โส โข อหํ, ภนฺเต อานนฺท, ญาตีนํ ทณฺฑภยา เอวาหํ ภควโต ปจฺจุคฺคมนํ อกาสินฺ”ติ. อถ โข อายสฺมา อานนฺโท อนตฺตมโน อโหสิ “กถญฺหิ นาม โรโช มโลฺล เอวํ วกฺขตี”ติ? อถ โข อายสฺมา อานนฺโท เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ, อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ. เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข อายสฺมา อานนฺโท ภควนฺตํ เอตทโวจ— “อยํ, ภนฺเต, โรโช มโลฺล อภิญฺญาโต ญาตมนุโสฺส. มหตฺถิโก โข ปน เอวรูปานํ ญาตมนุสฺสานํ อิมสฺมิํ ธมฺมวินเย ปสาโท. สาธุ, ภนฺเต, ภควา ตถา กโรตุ, ยถา โรโช มโลฺล อิมสฺมิํ ธมฺมวินเย ปสีเทยฺยา”ติ. “น โข ตํ, อานนฺท, ทุกฺกรํ ตถาคเตน, ยถา โรโช มโลฺล อิมสฺมิํ ธมฺมวินเย ปสีเทยฺยา”ติ.
อถ โข ภควา โรชํ มลฺลํ เมตฺเตน จิตฺเตน ผริตฺวา อุฏฺฐายาสนา วิหารํ ปาวิสิ. อถ โข โรโช มโลฺล ภควโต เมตฺเตน จิตฺเตน ผุฏฺโฐ, เสยฺยถาปิ นาม คาวิํ ตรุณวจฺโฉ; เอวเมว วิหาเรน วิหารํ ปริเวเณน ปริเวณํ อุปสงฺกมิตฺวา ภิกฺขู ปุจฺฉติ— “กหํ นุ โข, ภนฺเต, เอตรหิ โส ภควา วิหรติ อรหํ สมฺมาสมฺพุทฺโธ, ทสฺสนกามา หิ มยํ ตํ ภควนฺตํ อรหนฺตํ สมฺมาสมฺพุทฺธนฺ”ติ. “เอสาวุโส โรช, วิหาโร สํวุตทฺวาโร, เตน อปฺปสทฺโท อุปสงฺกมิตฺวา อตรมาโน อาฬินฺทํ ปวิสิตฺวา อุกฺกาสิตฺวา อคฺคฬํ อาโกเฏหิ, วิวริสฺสติ เต ภควา ทฺวารนฺ”ติ. อถ โข โรโช มโลฺล เยน โส วิหาโร สํวุตทฺวาโร, เตน อปฺปสทฺโท อุปสงฺกมิตฺวา อตรมาโน อาฬินฺทํ ปวิสิตฺวา อุกฺกาสิตฺวา อคฺคฬํ อาโกเฏสิ. วิวริ ภควา ทฺวารํ. อถ โข โรโช มโลฺล วิหารํ ปวิสิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ. เอกมนฺตํ นิสินฺนสฺส โข โรชสฺส มลฺลสฺส ภควา อนุปุพฺพิํ กถํ กเถสิ, เสยฺยถิทํ— ทานกถํ …เป… อปรปฺปจฺจโย สตฺถุสาสเน ภควนฺตํ เอตทโวจ— “สาธุ, ภนฺเต, อยฺยา มมญฺเญว ปฏิคฺคเณฺหยฺยุํ จีวรปิณฺฑปาตเสนาสนคิลานปฺปจฺจยเภสชฺชปริกฺขารํ, โน อญฺเญสนฺ”ติ. “เยสํ โข, โรช, เสกฺเขน ญาเณน เสกฺเขน ทสฺสเนน ธมฺโม ทิฏฺโฐ เสยฺยถาปิ ตยา, เตสมฺปิ เอวํ โหติ— ‘อโห นูน อยฺยา อมฺหากญฺเญว ปฏิคฺคเณฺหยฺยุํ จีวรปิณฺฑปาตเสนาสนคิลานปฺปจฺจยเภสชฺชปริกฺขารํ, โน อญฺเญสนฺ’ติ. เตน หิ, โรช, ตว เจว ปฏิคฺคหิสฺสนฺติ อญฺเญสญฺจา”ติ.
เตน โข ปน สมเยน กุสินารายํ ปณีตานํ ภตฺตานํ ภตฺตปฏิปาฏิ อฏฺฐิตา โหติ. อถ โข โรชสฺส มลฺลสฺส ปฏิปาฏิํ อลภนฺตสฺส เอตทโหสิ— “ยนฺนูนาหํ ภตฺตคฺคํ โอโลเกยฺยํ, ยํ ภตฺตคฺเค นาสฺส, ตํ ปฏิยาเทยฺยนฺ”ติ. อถ โข โรโช มโลฺล ภตฺตคฺคํ โอโลเกนฺโต ทฺเว นาทฺทส— ฑากญฺจ ปิฏฺฐขาทนียญฺจ. อถ โข โรโช มโลฺล เยนายสฺมา อานนฺโท เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา อายสฺมนฺตํ อานนฺทํ เอตทโวจ— “อิธ เม, ภนฺเต อานนฺท, ปฏิปาฏิํ อลภนฺตสฺส เอตทโหสิ— ‘ยนฺนูนาหํ ภตฺตคฺคํ โอโลเกยฺยํ, ยํ ภตฺตคฺเค นาสฺส, ตํ ปฏิยาเทยฺยนฺ’ติ. โส โข อหํ, ภนฺเต อานนฺท, ภตฺตคฺคํ โอโลเกนฺโต ทฺเว นาทฺทสํ— ฑากญฺจ ปิฏฺฐขาทนียญฺจ. สจาหํ, ภนฺเต อานนฺท, ปฏิยาเทยฺยํ ฑากญฺจ ปิฏฺฐขาทนียญฺจ, ปฏิคฺคเณฺหยฺย เม ภควา”ติ? “เตน หิ, โรช, ภควนฺตํ ปฏิปุจฺฉิสฺสามี”ติ. อถ โข อายสฺมา อานนฺโท ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสิ. “เตน หานนฺท, ปฏิยาเทตู”ติ. “เตน หิ, โรช, ปฏิยาเทหี”ติ. อถ โข โรโช มโลฺล ตสฺสา รตฺติยา อจฺจเยน ปหูตํ ฑากญฺจ ปิฏฺฐขาทนียญฺจ ปฏิยาทาเปตฺวา ภควโต อุปนาเมสิ— “ปฏิคฺคณฺหาตุ เม, ภนฺเต, ภควา ฑากญฺจ ปิฏฺฐขาทนียญฺจา”ติ. “เตน หิ, โรช, ภิกฺขูนํ เทหี”ติ. อถ โข โรโช มโลฺล ภิกฺขูนํ เทติ. ภิกฺขู กุกฺกุจฺจายนฺตา น ปฏิคฺคณฺหนฺติ. “ปฏิคฺคณฺหถ, ภิกฺขเว, ปริภุญฺชถา”ติ. อถ โข โรโช มโลฺล พุทฺธปฺปมุขํ ภิกฺขุสํฆํ ปหูเตหิ ฑาเกหิ จ ปิฏฺฐขาทนีเยหิ จ สหตฺถา สนฺตปฺเปตฺวา สมฺปวาเรตฺวา ภควนฺตํ โธตหตฺถํ โอนีตปตฺตปาณิํ เอกมนฺตํ นิสีทิ. เอกมนฺตํ นิสินฺนํ โข โรชํ มลฺลํ ภควา ธมฺมิยา กถาย สนฺทเสฺสตฺวา สมาทเปตฺวา สมุตฺเตเชตฺวา สมฺปหํเสตฺวา อุฏฺฐายาสนา ปกฺกามิ. อถ โข ภควา เอตสฺมิํ นิทาเน เอตสฺมิํ ปกรเณ ธมฺมิํ กถํ กตฺวา ภิกฺขู อามนฺเตสิ— “อนุชานามิ, ภิกฺขเว, สพฺพญฺจ ฑากํ สพฺพญฺจ ปิฏฺฐขาทนียนฺ”ติ.