8.2 เสฏฺฐิภริยาวตฺถุ
เตน โข ปน สมเยน สาเกเต เสฏฺฐิภริยาย สตฺตวสฺสิโก สีสาพาโธ โหติ. พหู มหนฺตา มหนฺตา ทิสาปาโมกฺขา เวชฺชา อาคนฺตฺวา นาสกฺขิํสุ อโรคํ กาตุํ. พหุํ หิรญฺญํ อาทาย อคมํสุ. อถ โข ชีวโก โกมารภจฺโจ สาเกตํ ปวิสิตฺวา มนุเสฺส ปุจฺฉิ— “โก, ภเณ, คิลาโน, กํ ติกิจฺฉามี”ติ? “เอติสฺสา, อาจริย, เสฏฺฐิภริยาย สตฺตวสฺสิโก สีสาพาโธ; คจฺฉ, อาจริย, เสฏฺฐิภริยํ ติกิจฺฉาหี”ติ. อถ โข ชีวโก โกมารภจฺโจ เยน เสฏฺฐิสฺส คหปติสฺส นิเวสนํ เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา โทวาริกํ อาณาเปสิ— “คจฺฉ, ภเณ โทวาริก, เสฏฺฐิภริยาย ปาวท— ‘เวชฺโช, อเยฺย, อาคโต, โส ตํ ทฏฺฐุกาโม’”ติ. “เอวํ, อาจริยา”ติ โข โส โทวาริโก ชีวกสฺส โกมารภจฺจสฺส ปฏิสฺสุตฺวา เยน เสฏฺฐิภริยา เตนุปสงฺกมิ, อุปสงฺกมิตฺวา เสฏฺฐิภริยํ เอตทโวจ— “เวชฺโช, อเยฺย, อาคโต; โส ตํ ทฏฺฐุกาโม”ติ. “กีทิโส, ภเณ โทวาริก, เวชฺโช”ติ? “ทหรโก, อเยฺย”ติ. “อลํ, ภเณ โทวาริก, กิํ เม ทหรโก เวชฺโช กริสฺสติ? พหู มหนฺตา มหนฺตา ทิสาปาโมกฺขา เวชฺชา อาคนฺตฺวา นาสกฺขิํสุ อโรคํ กาตุํ. พหุํ หิรญฺญํ อาทาย อคมํสู”ติ. อถ โข โส โทวาริโก เยน ชีวโก โกมารภจฺโจ เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา ชีวกํ โกมารภจฺจํ เอตทโวจ— “เสฏฺฐิภริยา, อาจริย, เอวมาห— ‘อลํ, ภเณ โทวาริก, กิํ เม ทหรโก เวชฺโช กริสฺสติ? พหู มหนฺตา มหนฺตา ทิสาปาโมกฺขา เวชฺชา อาคนฺตฺวา นาสกฺขิํสุ อโรคํ กาตุํ. พหุํ หิรญฺญํ อาทาย อคมํสู’”ติ. “คจฺฉ, ภเณ โทวาริก, เสฏฺฐิภริยาย ปาวท— ‘เวชฺโช, อเยฺย, เอวมาห— มา กิร, อเยฺย, ปุเร กิญฺจิ อทาสิ. ยทา อโรคา อโหสิ ตทา ยํ อิจฺเฉยฺยาสิ ตํ ทชฺเชยฺยาสี’”ติ. “เอวํ, อาจริยา”ติ โข โส โทวาริโก ชีวกสฺส โกมารภจฺจสฺส ปฏิสฺสุตฺวา เยน เสฏฺฐิภริยา เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา เสฏฺฐิภริยํ เอตทโวจ— “เวชฺโช, อเยฺย, เอวมาห— ‘มา กิร, อเยฺย, ปุเร กิญฺจิ อทาสิ. ยทา อโรคา อโหสิ ตทา ยํ อิจฺเฉยฺยาสิ ตํ ทชฺเชยฺยาสี’”ติ. “เตน หิ, ภเณ โทวาริก, เวชฺโช อาคจฺฉตู”ติ. “เอวํ, อเยฺย”ติ โข โส โทวาริโก เสฏฺฐิภริยาย ปฏิสฺสุตฺวา เยน ชีวโก โกมารภจฺโจ เตนุปสงฺกมิ, อุปสงฺกมิตฺวา ชีวกํ โกมารภจฺจํ เอตทโวจ— “เสฏฺฐิภริยา ตํ, อาจริย, ปกฺโกสตี”ติ.
อถ โข ชีวโก โกมารภจฺโจ เยน เสฏฺฐิภริยา เตนุปสงฺกมิ, อุปสงฺกมิตฺวา เสฏฺฐิภริยาย วิการํ สลฺลกฺเขตฺวา เสฏฺฐิภริยํ เอตทโวจ— “ปสเตน, อเยฺย, สปฺปินา อตฺโถ”ติ. อถ โข เสฏฺฐิภริยา ชีวกสฺส โกมารภจฺจสฺส ปสตํ สปฺปิํ ทาเปสิ. อถ โข ชีวโก โกมารภจฺโจ ตํ ปสตํ สปฺปิํ นานาเภสชฺเชหิ นิปฺปจิตฺวา เสฏฺฐิภริยํ มญฺจเก อุตฺตานํ นิปาเตตฺวา นตฺถุโต อทาสิ. อถ โข ตํ สปฺปิ นตฺถุโต ทินฺนํ มุขโต อุคฺคญฺฉิ. อถ โข เสฏฺฐิภริยา ปฏิคฺคเห นิฏฺฐุภิตฺวา ทาสิํ อาณาเปสิ— “หนฺท, เช, อิมํ สปฺปิํ ปิจุนา คณฺหาหี”ติ. อถ โข ชีวกสฺส โกมารภจฺจสฺส เอตทโหสิ— “อจฺฉริยํ ยาว ลูขายํ ฆรณี, ยตฺร หิ นาม อิมํ ฉฑฺฑนียธมฺมํ สปฺปิํ ปิจุนา คาหาเปสฺสติ. พหุกานิ จ เม มหคฺฆานิ เภสชฺชานิ อุปคตานิ. กิมฺปิ มายํ กิญฺจิ เทยฺยธมฺมํ ทสฺสตี”ติ. อถ โข เสฏฺฐิภริยา ชีวกสฺส โกมารภจฺจสฺส วิการํ สลฺลกฺเขตฺวา ชีวกํ โกมารภจฺจํ เอตทโวจ— “กิสฺส ตฺวํ, อาจริย, วิมโนสี”ติ? อิธ เม เอตทโหสิ— “อจฺฉริยํ ยาว ลูขายํ ฆรณี, ยตฺร หิ นาม อิมํ ฉฑฺฑนียธมฺมํ สปฺปิํ ปิจุนา คาหาเปสฺสติ. พหุกานิ จ เม มหคฺฆานิ เภสชฺชานิ อุปคตานิ. กิมฺปิ มายํ กิญฺจิ เทยฺยธมฺมํ ทสฺสตี”ติ. “มยํ โข, อาจริย, อาคาริกา นาม อุปชานาเมตสฺส สํยมสฺส. วรเมตํ สปฺปิ ทาสานํ วา กมฺมกรานํ วา ปาทพฺภญฺชนํ วา ปทีปกรเณ วา อาสิตฺตํ. มา โข ตฺวํ, อาจริย, วิมโน อโหสิ. น เต เทยฺยธมฺโม หายิสฺสตี”ติ.
อถ โข ชีวโก โกมารภจฺโจ เสฏฺฐิภริยาย สตฺตวสฺสิกํ สีสาพาธํ เอเกเนว นตฺถุกมฺเมน อปกฑฺฒิ. อถ โข เสฏฺฐิภริยา อโรคา สมานา ชีวกสฺส โกมารภจฺจสฺส จตฺตาริ สหสฺสานิ ปาทาสิ. ปุตฺโต— “มาตา เม อโรคา ฐิตา”ติ จตฺตาริ สหสฺสานิ ปาทาสิ. สุณิสา— “สสฺสุ เม อโรคา ฐิตา”ติ จตฺตาริ สหสฺสานิ ปาทาสิ. เสฏฺฐิ คหปติ— “ภริยา เม อโรคา ฐิตา”ติ จตฺตาริ สหสฺสานิ ปาทาสิ ทาสญฺจ ทาสิญฺจ อสฺสรถญฺจ.
อถ โข ชีวโก โกมารภจฺโจ ตานิ โสฬสสหสฺสานิ อาทาย ทาสญฺจ ทาสิญฺจ อสฺสรถญฺจ เยน ราชคหํ เตน ปกฺกามิ. อนุปุพฺเพน เยน ราชคหํ เยน อภโย ราชกุมาโร เตนุปสงฺกมิ, อุปสงฺกมิตฺวา อภยํ ราชกุมารํ เอตทโวจ— “อิทํ เม, เทว, ปฐมกมฺมํ โสฬสสหสฺสานิ ทาโส จ ทาสี จ อสฺสรโถ จ. ปฏิคฺคณฺหาตุ เม เทโว โปสาวนิกนฺ”ติ. “อลํ, ภเณ ชีวก; ตุยฺหเมว โหตุ. อมฺหากญฺเญว อนฺเตปุเร นิเวสนํ มาเปหี”ติ. “เอวํ, เทวา”ติ โข ชีวโก โกมารภจฺโจ อภยสฺส ราชกุมารสฺส ปฏิสฺสุตฺวา อภยสฺส ราชกุมารสฺส อนฺเตปุเร นิเวสนํ มาเปสิ.